13

.

"በዚህ መሆን ለእኛ መልካም ነው::" የማቴዎስ ወንጌል 7: 4

"እናንተ የተጠማችሁ ሁሉ፥ ወደ ውኃ ኑ፥ ገንዘብም የሌላችሁኑና ግዙ ብሉም ኑ ያለ ገንዘብም ያለ ዋጋም የወይን ጠጅናወተት ግዙ።" ትንቢተ ኢሳይያስ 55 : 1

Wednesday, September 7, 2011

የ36ቱ ቅዱሳን አንዕስት
ስም ዝርዝርና የሚውሉበት ቀን
1. ኤልሳቤጥ የካቲት 16 ቀን
2. ሐና መስከረም 7 ቀን
3. ቤርዜዳን ወይም ቤርስት ታህሳስ 10 ቀን
4. መልቲዳን ወይም ማርና ጥር 4 ቀን
5. ሰሎሜ ግንቦት 25 ቀን
6. ማርያም መቅደላዊት ነሐሴ6 ቀን
7. ማርያም እንተ እፍረት እህተ አልአዛር የካቲት 6 ቀን
8. ሐና ነቢይት የካቲት 20 እና ጥቅምት 6 ቀን
9. ማርያም እሞሙ ለደቂቅ ዘብድዎስ ጥር 18 ቀን
10. ሶፍያ (በርበራ) ጥር 30 ቀን
11. ዮልያና (ዮና) ኅዳር 18 ቀን
12. ሶፍያ (መርኬዛ) ጥር 30 ቀን
13. አውጋንያን (ጲላግያ) ጥቅምት 11 ቀን
14. አርሴማ ግንቦት 11 ቀን
15. ዮስቲና ጥር 30 ቀን
16. ጤግላ ነሐሴ 6 ቀን
17. አርኒ (ሶፍያ) ኅዳር 10 ቀን
18. እሌኒ ጥር 29 ቀን
19. ኢዮጰራቅሊያ መጋቢት 26 እና ነሐሴ 2 ቀን
20. ቴዎክላ (ቴኦድራ) ጥር 4 ቀን
21. ክርስቲያና (አጥሩኒስ) ኅዳር 18
22. ጥቅሞላ (አሞና) ጥር 30 ቀን
23. ጲስ ጥር 30 ቀን
24. አላጲስ ጥር 30 ቀን
25. አጋጲስ ጥር 30 ቀን
26. እርሶንያ (አርኒ) ጥር 30 ቀን
27. ጲላግያ ጥር 30 እና ጥቅምት 11 ቀን
28. አንጦልያ (ሉክያ) የካቲት 25 ቀን
29. አሞን (ሶፍያ) ጥር 15 አና ነሐሴ 3 ቀን
30. ኢየሉጣ ነሐሴ 6 ቀን
31. መሪና ሐምሌ 27 ቀን
32. ማርታ እህተ አልአዛር ጥር 18 እና ግንቦት 27 ቀን
33. ማርያም የማርቆስ እናት ጥር 30 ቀን
34. ሣራ (ሶፍያ) የይሁዳ እናት ጥር 30 ቀን
35. ዮሐና (ዮላና) የኩዛ ሚስት ታህሳስ 26 ቀን
36. ሶስና ግንቦት 12 ቀን ናቸው፡፡
እነዚህ ጌታችንን ሲከተሉ ግማሾቹ በጉልበታቸው ግማሾቹ አብረው በማደርና አብረው በመዋል ከጌታችን ሳይለዩ አገልግለው በኋላም መንፈስ ቅዱስ በወረደበት ጊዜ አብረው ስለነበሩ ግማሾቹ ከሐዋርያት ጋር ተከፋፍለው ተሰማርተዋል፡፡

By: Esayas Habte-Mariam (Kidane-mihrt.org)

ጳጉሜ

ጳጉሜ ማለት ጭማሪ ማለት ነው፡፡ ይህም በዓመቱ መጨረሻ ላይ አምስት ወይም ስድስት ቀን በመሆን የምትመጣ ናት፡፡ በአራት ዓመት አንዴ ማለትም በዘመነ ዮሐንስ ጳጉሜ ስድስት ቀን ይሆናል፡፡ በዚህም ሐገራችን ኢትዮጵያ የአስራ ሦስት ወራት ጸጋ / Thirty months of sunshine / በመባ ትታወቃች ትለያለች፡፡ ጳጉሜ በዘመነ ዮሐንስ ስድስት በምትሆንበት ጊዜ ጾመ ነቢያት / የገና ጾም/ ህዳር 14 ቀን ይገባና ታህሳስ 28 ቀን ጾሙ ተፈቶ የልደት በዓል ይከበራል፡፡ በቅድስት ቤተክርስቲያን ካሉት ሁለት የፈቃድ አጽዋማት መካከል አንዱ በዚህ በጳጉሜ ወር የምንጾመው የፈቃድ ጾም ነው፡፡ ይህም ጾመ ዮዲት በመባል ይታወቃል፡፡ ይህ ግን እንደ አንደኛው የፈቃድ ጾም /ጽጌ ጾም/ በብዙዋኑ ዘንድ የታወቀ አይደለም፡፡ የዮዲት ጾም የሚባለውም እርሷ ስለ ጾመችው ነው፡፡ እዚህ ላይ ዮዲት ተብላ የተጠቀሰችው በቤተክርስቲያን ታሪክ ትምህርት ላይ በጥፋት ሥራዋ በተደጋጋሚ የምትጠቀሰው ዮዲት ጉዲት እንዳልሆነች ለማሳወቅ እንወዳለን፡፡ ወደ ታሪኩ ስንመለስ የፋርስ ንጉስ ናቡከደነጾር በሠራዊቱ ተመክቶ ሹም ጠላት አጥፋ ድንበር አስፋ ካመነው እጅ መንሻ እየተቀበልህ ያላመነውን እያሳመንህ ና ብሎ ለጦር አበጋዙ ለሆሎፎርኒስ ትዕዛዝ ሰጠ፡፡ ዮዲ 2፡-2-7፡፡ እርሱም እንደታዘዘው በኃይላቸው የታመኑ 12ሺህ እግረኞችንና በፈረስ የተቀመጡ 12ሺህ ጦረኞችን እየመራ ዘምቶ ካመነው እጅ መንሻ እየተቀበለ ያላመነውን እያሳመነ ብዙ ሀገሮችን እያጠፋ ሲሔድ ከአይሁድ ከተማ ደረሰ በዚህም ብዙ ጥፋ በመድረሱ የእስራኤል ልጆች አለቀሱ፡፡ ዮዲት ባሏ ሞቶባት ከወንድ ርቃ ንጽሕናዋን ጠብቃ በጾም በቀኖና በሀዘን ተወስና ትኖራለች በተፈጠረው ጥፋት ህዝቡ ላይ ለመጣው መከራ ማቅ ለብሳ በራስዋ ላይ ትብያ ነስንሳ ወደ እግዚአብሔር አለቀሰች፡፡ የፍጥረቱን ጥፋት የማይሻ እግዚአብሔር አምላክም ሕዝቡን የሚያድኑበትን መንገድ ለመጠየቅ ሱባኤ በገባች በሦስተኛው ቀን ገለፀላት፡፡ ዮዲ 8፡-2 ፡፡ ከዚህ በኋላ ጠላታቸውን በዮዲት ምክንያት እስራኤላውያን እስከ ዮርዳኖስ እየተከተሉ አጥፍተዋቸዋል፡፡
ዮዲት ጠላቷን ለማጥፋት የቻለችው በጾምና በጸሎት ከእግዚአብሔር አምላክ ኃይል አግኝታ ነው፡፡ ስለዚህ ምዕመናን ጥንተ ጠላታችን ሰይጣንን ፈቃደ ሥጋን ለማሸነፍ በጾም ከፈጣሪያችን ኃይልን መጎናጸፍ አለብን ብለው ጳጉሜን በፈቃድ ይጾማሉ፡፡
የጳጉሜ ወር ዕለተ ምጽአት የሚታሰብበትም ወር ነው፡፡ ይህም ጳጉሜ የዓመታት መሸጋገሪያ ጨለማው የክረምት ወቅት ወደ ማብቂያው የምናልፍባት እንደሆነች ሁሉ ምጽአትም ከጊዜያዊው ወደ ዘላለማዊ ከምድራዊ ወደ ሰማያዊ ከዚህ ዓለም ወደ ወዲያኛው መሸጋገሪያ ነውና ነው፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር

Source: kidanemhret.org 

Tuesday, September 6, 2011

ኢትዮጵያ የእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም የአሥራት አገር ናት፡፡

  
             ሊቃውንትም ነቢያት የተነበዩትን ትንቢት የቆጠሩትን ሱባዔ መሠረት በማድረግ ቅድስት ድንግል ማርያም በኪደተ እግሯ ኢትዮጵያን መባረኳን ያስተምራሉ፡፡ «ነቢዩ ዕንባቆም የኢትዮጵያ ድኳኖች ሲጨነቁ ዐየሁ፤» ዕንባ. 3፡7 ብሎ የተናገረው ቃለ ትንቢት እመቤታችን የኢትዮጵያን አውራጃዎች ለመባረኳ ማስረጃ መሆኑን ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ይተረጉማሉ፤ ያመሠጥራሉ፡፡ ኢየሱስ ክርስቶስ ኢትዮጵያን ለእናቱ አሥራት አድርጐ በመሥጠቱ በእርሷ በኩል ለሰው ልጆች ሁሉ የሚሆን የነገረ ድኅነት ምሥጢር በመከናወኑ ኢትዮጵያውያን ለእመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም የተለየ ፍቅር አለን፡፡ የአብነት /የቆሎ/ ተማሪዎች በትምህርት ዓለም ከአንዱ ወደሌላው እየተዘዋወሩ /የአብነት/ ትምህርት ሲማሩ በእንተ ስማ ለማርያም፤ ስለማርያም እያሉ፡፡ የእመቤታችን ስም ስንቅ ምግብ ሆኗቸው ይጠቀሙበታል፡፡ ግሼን ደብረ ከርቤ የልጇ ግማደ መስቀል ከከተመበት አምባም የሚጓዙ ምእመናን «አንድ እፍኝ ሽምብራ አልያዝኩም ከቤቴ ስሟ ስንቅ ነው የእመቤቴ» እያሉ በፍቅሯ ተማርከው ግብር ሰፍረው ዕጣን ቋጥረው ሱባዔ እየገቡ ይማፀኗታል፡፡ እርሷም ከልጇ ዘንድ ባገኘችው የመወደድ ሞገስ ምልጃቸውን በመቀበል ጸሎታችውን በማሣረግ የእናትነት ሥራ ሥትሠራላቸው ኖራለች፡፡ ዛሬም እየሠራች ነው፡፡ እመቤታችን ከልጇ ያገኘችውን /የተቀበለችውን ቃል ኪዳን መሠረት በማድረግ በዐራቱ ማእዘን «ሰዓሊ ለነ ቅድስት፤ ቅድስት ሆይ ለምኝልን» የማይላት የለም፡፡ በፍቅሯ ተደስተው በአማላጅነቷ ተማምነው «የእመቤቴ ፍቅሯ እንደ ሰማይ ክዋክብት፣ እንደምድር አሸዋ በዝቶልኝ፣ እንደ ልብስ ለብሼው፣ እንደምግብ ተመግቤው» እያሉ ተማጽነው ልመናቸው ሠምሮ ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊው፣ ቅዱስ ያሬድ ዘኢትዮጵያና አባ ጊዮርጊስ ዘጋሥጫ ያዘጋጁላትን፣ አባ ጽጌ ድንግል የደረሱላትን የምስጋና መጻሕፍት በመድገም እመቤታችን ዘወትር መማጸን የቀደምት ኢትዮጵያውያንም የዛሬዎች ገዳማውያንና ምእመናን ዕለታዊ ግብር ነው፡፡

ጌታችን ለቀደሙት ቅዱሳን ሐዋርያት እመቤታችን አማላጅ እና እናት ሆኗ እንድታገለግል በገቢርም በነቢብም ከአደራ ቃል ጋር አስረክቧል፡፡ በገቢር በቃና ዘገሊላ የሰውን ችግር ፈጥና የምትረዳ ርኅርኅሪት እናት አማላጅ መሆኗን አሳይቷል፡፡ «ለዚሁም የወይን ጠጅ አልቆባቸዋል» ብላ ያቀረበችው ቃለ ምልጃ ምስክር ነው፡፡ እናት ሆኗ እንድታጽናናቸው በቅዱስ ዮሐንስ በኩል ከእግረ መስቀሉ ስር ሰባቱን አጽራሐ መስቀል ሲያስተጋባ ቅዱስ ዮሐንስን ጠርቶ «እኖኋት እናትህ፤ ድንግል ማርያምን ጠርቶ እነሆ ልጅሽ» ዮሐ. 19፡26፡፡ በማለት እመቤታችን የእናት ሥራ ለሁሉም ቅዱሳን ሐዋርያት እንድትሠራላቸው ምእመናንም ልጅ እንዲሆኗት በማያሻማ ቃሉ ተናግሯል፡፡
ቅዱሳን ሐዋርያት እመቤታችንን በእናትነት ከተረከቧት ጊዜ ጀምረው ልጇ በዕርገት በአካለ ሥጋ ሲለይ እንደ ልጅ አገልግለዋታል፡፡ በቤታቸው አኑረዋታል፤ ብትሠወርባቸው ፈልገዋታል፡፡ ብትርቃቸው ናፍቀዋታል፡፡ እርሷም ሲጠሯት ታደምጣቸዋለች፣ ሲፈልጓት ትገኝላቸዋለች፡፡ ይኸውም የሆነው ልጇ በአዳምና በልጆቿ ኃጢአት ምክንያት የፈረደውን ለራሱም ያላስቀረውን ሥጋዊ ሞት እናቱ ብትቀምስ በእናትነት የተረከቧት ቅዱሳን ሐዋርያት መካነ ዕረፍት ለይተው በንጹሕ በፍታ ከፍነው በጌቴ ሰማኒ እንደቀበሯት ስለ እመቤታችን የተጻፉ መጻሕፍት በዝርዝር ያስረዳሉ፡፡
የእመቤታችን ሥጋዊ ዕረፍት «ከመ ትንሣኤ ወልዳ» እንደ ልጇ ትንሣኤ ነውና ሙስና መቃብር ሳያገኛት ከሦስት ቀናት ሥጋዊ ዕረፍት በኋላ ከሞት ተነሥታ ወደ ሰማይ ስታርግ በዕለተ ቀብሯ ያልተገኘው ቅዱስ ቶማስ ደመና ጠቅሶ በደመና ሰረገላ ሲመጣ ዕርገቷን ይረዳል፡፡ እማኝ ደግሞ የተከፈነችበትን በፍታ /ጨርቅ/ ይቀበላታል፡፡ ለቅዱስ ቶማስ የተገለጠው የዕረፍቷ ምሥጢር ሌሎች ቅዱሳን ሐዋርያት እንዲገለጥላቸው ቢማጸኑ እመቤታችን ዳግም ተገልጻላቸው፡፡ ትንሣኤዋን ለማየት በቅተዋል፡፡
እነዚህ በቅድስናቸው የተመሠከረላቸው ቅዱሳን እመቤታችንን በሁለት ሱባዔ ማግኘታቸውን መሠረት በማድረግ በቤተ ክርስቲያናችን ከነሐሴ 1-16 በየዓመቱ አንደሚጾም ይታወቃል፡፡ ይህ እመቤታችንን የምንማጸንበት ጾመ ፍልሰታ ቤተ ክርስቲያናችን መፍትሄ የምትፈልግባቸውን ጉዳዮች ለእመቤታችን የምታቀርብበት ሰዓት ነው ብለን እናምናለን፡፡

ኢትዮጵያ የእመቤታችን አሥራት አገር ስትሆን እመቤታችን ለኢትዮጵያውያን እናት መሆኗ እየተነገረ ለምን በፈተና ውስጥ አለፍን? ልጇ በአሥራት ኢትዮጵያን የሰጠባት ሀገር አባቶች ማስፈራሪያ ሲደርስባቸው መንፈሳዊነት /ኀይለ መንሳዊ/ ተዘንግቶ ሥጋዊ ጥበብ በቤተ ክርስቲያን መድረክ ሲታይ ምን ይባላል? «እንግዲህ በነቢዩ በዳንኤል የተባለውን የጥፋት ርኩሰት በተቀደሰችው ሥፍራ ቆሞ ስታዩ አንባቢው ያስተውል በዚያን ጊዜ በይሁዳ ያሉት ወደ ተራራዎች ይሽሹ» ማቴ. 24፡15፡፡ የተባለው ቀን ደርሶ ይሆንን?
ቤተ ክርስቲያን ለረጅም ዓመታት ለገጠማት ችግር መፍትሔ እመቤታችን እጅ ላይ አለ ብለን እናምናለን፡፡ እመቤታችን ብትሠወርባቸው አባቶች ሱባዔ ገብተው እንዳገኟት የፍቅር እናት ናትና ፍቅር አንድነት እንድትሰጠን እርሷን መማጸን፤ የዶኪማስን ጓዳ እንደሞላች የጐደለውን እንድትሞላ ውዳሴዋን እየደገሙ ድንግልን መማጸን ያስፈልጋል፡፡

በውዳሴ ማርያም፣ በጸሎተ ማርያም የሚመካ በጉልበቱ አይመካም፡፡ ጊዜ ረዳኝ ብሎ በወገኖቹ ላይ ግፍ አይፈጽምም፡፡ ስለዚህ በዚህ በወርኀ ጾም እመቤታችን ምልጃዋ ከአገራችን፣ ከቤተ ክርስቲያናችን ጋር እንዲሆን በሱባዔ እንማጸናት፡፡
በጾመ ፍልሰታ ከሊሂቅ እስከ ደቂቅ በማስቀደስ፣ በጾምና በጸሎት ሁለቱን ሳምንታት እንደሚያሳልፉት ይታወቃል፡፡ በሱባዔው የቤተ ክርስቲያናችን ችግሮች የሚወገድበት ምእመናን በበረከት የሚጐበኙበት ቅድስና የሚሰፍንበት መንፈሳዊነት ትልቅ ከበሬታ የሚገኝበት ጾም እንዲሆን ሁሉም ምእመን መትጋት አለበት፡፡

ሁለቱ ሳምንታት በቅጽረ ቤተ ክርስቲያን ዘወትር እየተገኘን ምሕላ የምናደርስበት፣ የተጣላነውን ይቅር ለእግዚአብሔር፣ የበደልነውን የምንክስበት ጾም መሆን አለበት፡፡ ቀናቱን እየቆጠርን እስከተወሰነው ሰዓት ብቻ መጾም ብቻ በሕይወታችን መሠረታዊ ለውጥ አያመጣም፡፡ እመቤታችን የአገራችን አሥራት የሁላችን እናት በመሆኗ የእናትነት ሥራ እንድትሠራልን በሚገባ ልንማጸናት ይገባል እንጂ በቅጽረ ቤተ ክርስቲያን ሱባዔ ብለን ውዳሴ ማርያም በደገመ አፋችን ሰው የምናማ በሰው ሕይወት ገብተን የምንፈተፍት ከሆነ እመቤታችንን አናውቃትም፡ እመቤታችንም አታውቀንም፡፡ ስለዚህ ጾመ ፍልሰታን እስኪ ሁላችን ኢትዮጵያውያን የተዋሕዶ ልጆች ድንግልን በአንድ ድምፅ እንጥራት፡፡
የእመቤታችንን ጾመ ፍልሰታ፤ እንደ ብርሃን ተስፋ በማድረግ በተለይም ለቤተ ክርስቲያን አገልግሎት የሚተጉ አባቶች እና ምእመናን ለተሰደዱ፣ ለተራቡ፣ በፈተና ውስጥ ለሚገኙ ይማጸኑ እንላለን፡፡ ውዳሴ ማርያሙ፤ ሰዓታቱ ጨለማን ተገን አድርጐ ከሚቃጣ ማስፈራሪያ እና ዛቻ ድርብ ኀይል አለው፤ እስኪ ለቅድስና፣ ለንጽሕና ለመንፈሳዊነት ቅድሚያ እንስጥና የእግዚአብሔርን ብድራት እንጠብቅ፡፡ ጾመ ፍልሰታ መንፈሳዊነት፣ እውነት፣ ቅድስና የጠራ አሠራር፣ በቤተ ክርስቲያን የሚሰፍንበት እንዲሆን እንመኛለን፡፡

ወስብሐት ለእግዚአብሔር
Source: Kidane-Mihrt.org by G/M

የእመቤታችን የቅድስት ድንግል ማርያም ነገር እንደምን ነው ቢሉ፦

እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም
ነሐሴ 7 ቀን    ተፀነሰች፣
ግንቦት 1 ቀን ተወለደች፣
ታህሳስ 3 ቀን ወደ ቤተመቅደስ ገባች
መጋቢት 29 ቀን አምላክን በድንግልና ፀነሰች፣
ታህሳስ 29 ቀን አምላክን በድንግልና ወለደች፣
የካቲት 16 ቀን የምሕረት ቃል ኪዳን ከልጅዋ ከወዳጅዋ ከጌታችን ከመድኃኒታችን ከኢየሱስ ክርስቶስ ዘንድ ተቀበለች፣
ጥር 21 ቀን በክብር አረፈች
ነሐሴ 14 ቀን በክብር ተቀበረች፣
ነሐሴ 16 ቀን እንደ ልጇ ትንሳኤ ተነስታ ዐረገች 
                        "አቤቱ ወደረፍትህ ተነስ አንተና የመቅደስህ ታቦት" መዝ.131፡8/
እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ከተወደደው ልጃ ታማልደን፣ በበረከት፣ በረድኤት አትለየን፡፡ አሜን!!!
Source: Kidane- Mihret.org

Monday, September 5, 2011

ቅዱስ ሩፋኤል ጦቢት እና ጦቢያ

"ስለዚህ እንግዶችን መቀበል አንርሳ፡፡ በዚህም ምክንያት አንዳንዶች ሳያውቁ የመላእክትን እንግድነት ተቀብለዋልና፡፡"  ዕብ. 13.1-2 ፡፡
በየዓመቱ ጳጉሜ 3 የቅዱስ ሩፋኤል መልአክ መታሰቢያ ነው ፡፡ ቅዱስ ሩፋኤል የጦቢትን ዓይን ያበራና ወለተ ራጉኤልን ተቆራኝቷት ከነበረው ጋኔን ያላቀቃት መሆኑ በመጽሐፈ ጦቢት በስፋት ተገልጿል፡፡
ጦቢት በፋርስ ንጉሥ በስልምናሶር ዘመን የተማረከ ከነገደ ንፍታሌም የተወለደ ጽኑዕ እሥራኤላዊ ነው፡፡ እግዚአብሔር በስልምናሶር ፊት የመወደድን ግርማና ባለሟልነትን ስለ ሰጠው አለቃ አድርጎ ሾሞት ነበር፡፡ ለወገኖቹ ምጽዋት በመስጠት ሕገ ርትዕን በመሥራት የተጋ ሰው ነበር፡፡ ሐና የምትባል ሚስት አግብቶ አንድ ልጅ ወልዷል፡፡ ስልምናሶር ሞቶ ሰናክሬም በነገሠ ጊዜ ከሹመቱ ስለሻረው ደግሞ ወደ ምድያም መሔድ አልቻለም፡፡
ሣራ ወለተ ራጉኤል ከፍተኛ ችግር ደርሶባት ነበር፡፡ ችግሯም ሕፃናት ወልጄ ቤት ንብረት ይዤ እኖራለሁ በማለት ባል አገባች ነገር ግን በዚች ሴት አስማንድዮስ የሚባል ጋኔን አድሮ ያገባችውን ሰው ገደለባት ሌላም ባል ብታገባ ሞተባት እንደዚህ እየሆነ በጠቅላላ ሰባት ድረስ ያሉትን ባሎችን ገደለባት፡፡

የራጉኤል ልጅ ሣራ በዚህ ሁኔታ በኀዘን ተውጣ ስትኖር በነበረበት ጊዜ ጦቢት ሸምግሎ ስለ ነበር ልጁ ጦብያን ጠርቶ በዚህ ዓለም እስካለ ድረስ ሊሠራው የሚገባውን መንፈሳዊ ሥራ እንዲሠራ በጥብቅ ከመከረው በኋላ በመጨረሻ ልጄ እኔ ሳልሞት የኑሮ ጓደኛህን ፈልግ፣ ስትፈልግም ዕወቅበት፣ እኛ የአብርሃም የይስሐቅና የያዕቆብ ዘሮች ነን ስለዚህ ከእነርሱ ወገን የሆነችውን እንድታገባ ከዚህም ሌላ ከገባኤል ዘንድ በአደራ ያስቀመጥኩት ገንዘብ አለና እኔ በሕይወት እያለሁ ብታመጣው የተሻለ ነው አለው፡፡
ጦብያም ያባቱን ምክር ሁሉ በጽሞና ካዳመጠ በኋላ ‹አባባ የነገርከኝን ነገር ሁሉ በተቻለኝ መጠን እፈጽማለሁ ግን ከገባኤል ጋር ስላለው ገንዘብ እንዴት ለማምጣት እችላለሁ? ሀገሩን አላውቀውም› አለው፡፡ በዚህ ጊዜ ነገሩ አሳሳቢ ሆኖ ስላገኘው ጦቢት ልጁ ጦብያን ‹አብሮህ የሚሄድ ሰው እስቲ ፈልግ ምናልባት አብሮ የሚሄድ ጓደኛ ታገኝ ይሆናል ደመወዝም ሰጥተን ቢሆን ካንተ ጋር የሚሄድ አንድ ሰው ግድ ያስፈልግሃልና ሂድ ሰው ፈልግ› አለው፡፡
ጦቢት ስንቃቸውን አስይዞ ጦብያንና ቅዱስ ሩፋኤልን ሸኛቸው
አብሮት የሚሄደው ሰው ለመፈለግም ቢሄድ አንድ መልካም ጐበዝ አገኘ ይኸውም መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤል ነው፡፡ጦብያ ግን መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤል መሆኑን ፈጽሞ አላወቀም ነበር፡፡ ይሁን እንጂ ጦብያ መልአኩን ሰው መስሎ እንዳገኘው ‹የሜዶን ክፍል ወደ ምትሆነውና ራጌስ ወደ ምትባለው ሀገር ከእኔ ጋር ለመሄድ ትችላለህን የድካምህን ዋጋ የጠየቅኸውን ያህል እሰጥሃለሁ› ሲል ጠየቀው ቅዱስ ሩፋኤልም ‹እሺ ካንተ ጋር ለመሄድ ፈቃኛ ነኝ መንገዱንም ሆነ ሀገሩን በሚገባ አውቀዋለሁ ከገባኤል ቤት ብዙ ጊዜ ኑሬአለሁና› አለው፡፡
ከዚህ በኋላ ጦብያ በል ከአባቴ ጋር ላስተዋውቅህ ብሎ ወደ አባቱ ወስዶ አስተዋወቀው ከእኔ ጋር የሚሄደው ሰው ይህ ነው በማለት ካስተዋወቀው በኋላ ጦቢትም ከወዴት እንደ መጣ ማን ተብሎ እንደሚጠራ ጠየቀው፡፡ መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤልም የታላቅ ወንድምህ ወገን ከመሆንም ሌላ ስሜም አዛርያስ ይባላል አለው፡፡ ጦቢ. 5.12 ፡፡ ጦቢትም የወንድሙ ዘመድ መሆኑን ከሰማ በኋላ ‹አንተስ ወንድሜ ነህ በል የልጄ የጦብያን ነገር አደራ ከሀገር ወጥቶ አያውቅምና እንዳይደነግጥ ደኅና አድርገህ እንድትይዝልኝ› ብሎ ስንቃቸውን አስይዞ ሸኛቸው፡፡
አዛርያስ /ቅዱስ ሩፋኤል/ በመንገድ ይመራው ነበር፡፡ በዚህም ቅዱስ ሩፋኤል ‹መራኄ ፍኖት› /መንገድ መሪ/ ይባላል፡፡ እነርሱ ሲሄዱ ውለው ማታ ጤግሮስ ከተባለው ታላቅ ወንዝ ደረሱና ከዚያም ለማደር ወሰኑ፡፡ በዚህ ጊዜ ከድካሙ ጽናት የተነሣ ጦብያ ሊታጠብ ወደ ወንዙ ወረደና ልብሱን አውልቆ መታጠብ ሲጀምር አንድ ዓሣ ሊውጠው  ከባሕር ወጣ፡፡ ወዲያውም መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤል ጦብያን ያዘው ፤ ዓሣውን እንዳትለቀው አለው ፤ ጦቢያም ከዓሳው ጋር ግብ ግብ ገጥሞ እየጐተተ ወደ የብስ አወጣው ፡፡ከዚህ በኋላ ቅዱስ ሩፋኤል ጦብያን እንዲህ ሲል አዘዘው፡፡  ዓሣውን እረደው ጉበቱንና ሐሞቱን ተጠንቅቀህ ያዘው ሌላውን ግን ጠብሰን እንበላዋለን አለው፡፡
ጦብያም መልአኩ እንዳዘዘው ዓሣውን አርዶ ሐሞቱንና ጉበቱን ያዘ
ጦብያም መልአኩ እንዳዘዘው ዓሣውን አርዶ ሐሞቱንና ጉበቱን ያዘ፣ ሌላውን ሥጋውን ግን ጠብሰው ራታቸው አደረጉት፡፡ ጦብያም ያንን የዓሣውን ጉበትና ሐሞት ለምን እንደሚያገለግል ለመረዳት ‹ይህን ያዘው ያልከኝ ለምንድን ነው?› ሲል ጠየቀው ቅዱስ ሩፋኤልም ጋኔን ያደረበት ሰው ሲገኝ ይህንን ከዕጣን ጋር ቢያጤሱበት ጋኔኑ ይለቃል ሲል መለሰለት፣፡
በዚህ ሁኔታ አንድ ባንድ ሲነጋገሩ ከቆዩ በኋላ መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤል ጦብያን ‹ዛሬ ከራጉኤል ቤት እናድራለን፡፡ እርሱ ዘመድህ ነው፡፡ የእርሱም ልጅ ሣራ የምትባል ቆንጆ ልጅ አለችው፡፡ እሷን ለሚስትነት ይሰጥህ ዘንድ ለራጉኤል እነግርልሃለሁ› አለው፡፡
ጦብያም ‹ያች ልጅ ከዚህ በፊት ሰባት ሰዎች እንዳገቧትና ሰባቱም ባገቧት ሌሊት ደርቀው /ሞተው/ እንደሚያድሩ ሰምቻለሁ፡፡ ስለዚህ እኔ ላባቴና ለእናቴ አንድ ልጅ ነኝ እርስዋን አግብቼ ከዚህ በፊት እንዳገቧት ሰዎች እኔም የሞትኩ እንደሆነ አባቴንና እናቴን የሚረዳቸው የለም ቢሞቱም የሚቀብራቸው አያገኙምና እፈራለሁ› አለው፡፡ መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤል ግን  ‹አባትህ ከዘመዶችህ ወገን ካልሆኑ በስተቀር ሌላ ሴት እንዳታገባ ሲል የነገረህን ረሳኸውን? በል ሰባት ባሎቿ ሙተውባታል ስለምትለው እኔ መድኃኒቱን አሳይሃለሁ ፤ አይዞህ አትፍራ አትሞትም የዓሣውን ሐሞትና ጉበቱን ለምን መሰለህ ያዘው ያልኩህ ? እንግዲህ ሐሞቱንና ጉበቱን ከዕጣን ጋር  ጨምረህ ስታጤስበት በሣራ አድሮ የነበረው አስማንድዮስ የተባለው ጋኔን ወጥቶ ይሄዳል ፈጽሞም ወደ እርሷ በገባህም ጊዜ ሁለታችሁ ይቅር ባይ ወደ ሆነው እግዚአብሔር ጸልዩ እርሷም የተዘጋጀች ናት፡፡ ከእኛ ጋርም ወደ ሀገርህ ይዘናት እንሄዳለን› አለው፡፡ ጦብያም ይህንን ቃል በሰማ ጊዜ ደስ አለውና ከእርሷ በስተቀር ሌላ እንዳያገባ በሙሉ አሳቡ ወሰነ፡፡
ከዚህ በኋላ ወደ ራጉኤል ቤት እንደ ደረሱ ሣራ በደስታ ተቀበለቻቸው የሣራ አባትም ጦብያን ገና እንዳለው ሚስቱ አድናን ‹ይህ ልጅ የእኔ ዘመድ ጦቢትን ይመስላል› አላት ከዚያም ጋር አያይዞ ‹ልጆች ከየት ሀገር መጣችሁ?› አላቸው፡፡ እነሱም ‹ከነነዌ ሀገር ነው የመጣን› አሉት፡፡ ‹ከዚያም ሀገር ጦቢት የሚባል ወንድም ነበረኝ ታውቁት ይሆን?› ሲል ጠየቃቸው፡፡ በዚህ ጊዜ ጦቢያ አባቱን ሲጠራለት ‹እናውቀዋለን፡፡ እኔም ራሴ የጦቢት ልጅ ነኝ› አለው፡፡ ከዚያ በኋላ ራጉኤል ‹የወንድሜ ልጅ ነህን?› ብለ እቅፍ አድርጐ ሳመው፡፡ አድናም ሳመችውና ሁሉም ተያይዘው የናፍቆት ልቅሶ ተላቀሱ፡፡ ከወንድሙ እንደ መጡም ሲገነዘብ በግ አርዶ በጥሩ ሁኔታ ጋበዛቸው፡፡
ራትም ከበሉ በኋላ ጦብያ ቅዱስ ሩፋኤል በመንገድ የነገረውን በልቡ ሲያወጣ ሲያወርድ ስለ ዋለ  ቅዱስ ሩፋኤልን ያንን በመንገድ የነገርከኝን አሁን ፈጽምልኝ ሲለው ሰምቶ ስለ ልጅቷ መሆኑን ስለ ገባው ራጉኤል ጦብያን ‹ልጄ ይህች ልጅ ላንተ የምትገባ ናት ሰጥቸሃለሁ አይዞህ አትጠራጠር አሁንም ብላ ጠጣ ለዛሬም ደስ ይበልህ አለውና ሣራ ካለችበት የጫጉላ ቤት አግብተው ዘጉት፡፡ ጦብያም ሣራን በይ እኅቴ ኑሮዋችን እንዲቃናልንና ጋብቻችን እንዲባረክልን አስቀድመን ወደ ፈጣሪያችን ጸሎት እናድርግ› አላትና አብረው ጸሎት ካደረጉ በኋላ ያንን የያዘውንና የዓሣ ጉበትና ሐሞት ከዕጣን ጋር ጨምሮ ቢያጤስበት በሣራ አድሮ ባሎችዋን ይገድልባት የነበረው አስማንድዮስ የተባለው ጋኔን ከሣራ ለቆ ወጥቶ ሄደ ሁለተኛም ሊመለስ አልቻለም፡፡ እነርሱም በሰላምና በጤና አደሩ፡፡ የጦብያንና የሣራን ጋብቻ የባረከ ቅዱስ ሩፋኤል ስለሆነ ‹መልአከ ከብካብ› ይባላል፡፡
ከዚያ በኋላ የጤንነታቸውን ነገር ሲረዱ የሰርጉ ቀን የሚሆን የ14 ቀን በዓል እስኪፈጸም ድረስ ጦብያ ወደ ሀገሬ እሄዳለሁ ብሎ እንዳያውከው በማለት አማለው፡፡
ጦብያ የዓሣውን ሐሞትና ጉበቱን ይዞ ስለ ነበር የአባቱን ዓይን ቀባው ወዲያውም ዓይኖቹ ተከፈቱ
የ14 ቀን በዓለ መርዓ ከተፈጸመ በኋላ ግን ጥሬ ገንዘብና የከብት ስጦታ አድርጐ መርቆ ወደ ሀገሩ ሰደደው፡፡ ወላጆቹ ጦቢትና አድና ግን በመዘግየቱ ልጃችን ምን አግኝቶት ይሆን? እያሉ ለጊዜው ሳያዝኑ አልቀሩም፡፡ ከጥቂት ቀናት በኋላ ሚስቱንና ግመሎቹን ይዞ ሲመጣ በክብርና በደስታ ተቀበሉት፡፡ የጦብያ አባት ጦቢትም ልጅህ መጣ ሲሉት ዓይነ ሥውር ስለ ነበር እርሱን እቀበላለሁ ሲል ስለ ወደቀ ወዲያው ጦብያ የዓሣውን ሐሞትና ጉበቱን ይዞ ስለ ነበር የአባቱን ዓይን ቀባው ወዲያውም ዓይኖቹ ተከፈቱ፡፡
 የቅዱሳንን ጸሎት ከሚያሳርጉ ከሰባቱ ሊቃነ መላእክት አንዱ እኔ ሩፋኤል 
ነኝ› ሲል ገለጠላቸው፡፡ እነርሱም ወድቀው የአክብሮት ስግደት ሰገዱለት
በመጨረሻም ከጦብያ ጋር ሄዶ የነበረው  መልአኩ ቅዱስ ሩፋኤልን የድካሙን ዋጋ ገንዘብ ለመስጠት ጠሩት እርሱ ግን ጦቢትንና ጦብያን ‹ፈጣሪያችሁን አመስግኑ እናንተ እስከ ዛሬ ድረስ ከየት እንደመጣሁ ማን እንደ ሆንኩ አላወቃችሁኝም፡፡ የእግዚአብሔር ምሥጢር ግን በክብር ሊገለጥ ይገባል እንጂ ሊሰውሩት ስለማይገባ የእኔን ተፈጥሮና ስም ልነግራችሁ እፈልጋለሁ ተፈጥሮዬ መልአክ ነኝ፣ ሥራዬም የቅዱሳንን ጸሎት ከሚያሳርጉ ከሰባቱ ሊቃነ መላእክት አንዱ እኔ ሩፋኤል ነኝ› ሲል ገለጠላቸው፡፡ እነርሱም ወድቀው የአክብሮት ስግደት ሰገዱለት፡፡ የአባቶቻቸውን አምላክ እግዚአብሔርንም አመሰገኑት፡፡ /መጽ. ጦቢት/፡፡
ስለዚህ እንግዶችን መቀበል አንርሳ፡፡ በዚህም ምክንያት አንዳንዶች ሳያውቁ የመላእክትን እንግድነት ተቀብለዋልና፡፡ ዕብ. 13.1-2 ፡፡
ጦቢት ከእህሉ ከፍሎ ለተራበ የሚያበላ ከልብሱ ለተራቆተ ሰው የሚያለብስ እግዚአብሔርን ዘወትር የሚያመሰግን ለወገኖቹ የሚራራ አሥራት በኩራት የሚያወጣ ሰው ነበር፡፡ በመሆኑም በሥራው ሁሉ እንዲረዳው በችግሩ ጊዜ እንዲያጸናው ቅዱስ ሩፋኤል ተልኮለታል፡፡ እኛም በሕይወታችን የጐደለብንን ነገር እንዲሞላልን ጐዳናችንን እንዲያስተካክልልን ከክፉ ጋኔን እንዲጠብቀን አምላክ ቅዱስ ሩፋኤል ተለመነን ቅዱስ ሩፋኤልንም አማልደን ማለትን ገንዘብ እናድርግ፡፡
ጳጉሜ የዘመን መሸጋገሪያ እንደ ሆነች ዕለተ ምጽአትም ወደ እግዚአብሔር መንግሥት የምንሸጋገርባት ስለሆነች ከወዲሁ የቅዱስ ሩፋኤልን የመታሰቢያ በዓሉን ስናከብር በአማላጅነቱ ከቅዱሳን ኅብረት እንዲደምረን በንስሐ ታጥበን ደጅ ልንጠና ይገባል፡፡ 
ቅዱስ ሩፋኤል ልመናው ይደረግልን በረከቱ ይደርብን፡፡ አሜን፡፡
source: http://kidanemhret.org/profiles/blog/show?id=2949235%3ABlogPost%3A178468&xgs=1&xg_source=msg_share_post

Saturday, September 3, 2011

ታላቁ ሊቅ አለቃ አያሌው ታምሩ


በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

«ክቡር ሞቱ ለጻድቅ በቅድመ እግዚአብሔር።»
«የቅዱሳኑ ሞት በእግዚአብሔር ፊት የከበረ ነው።» (መዝ፤ ፻፲፭፣ ፯።)
፩፤ ልደታቸውና ትምህርታቸው።
የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ቀዋሚ ምስክር የሆኑት አለቃ አያሌው ታምሩ፤ ከአባታቸው ከአቶ ታምሩ የተመኝና ከእናታቸው ከወይዘሮ አሞኘሽ አምባዬ፤ በጎጃም ክፍለ ሀገር በብቸና አውራጃ በእነማይ ወረዳ በታላቁ ደብር ወገዳም በደብረ ድማኅ ቅዱስ ጊዮርጊስ ልዩ ስሙ ቤተ ንጉሥ በተባለ ቦታ መጋቢት ፳፫ ቀን ሺሕ ፱፻፲፭ ዓመተ ምሕረት በዕለተ ሆሣዕና ተወለዱ።
ያለፈውንም የወደፊቱንም የሚያውቅ ልዑል እግዚአብሔር ለበለጠ ክብርና አገልግሎት ያዘጋጃቸው ቢሆንም ዕድሜአቸው ለትምህርት ሳይደርስ ገና የሦስት ዓመት ተኩል ሕፃን ሳሉ በፈንጣጣ ሕመም ምክንያት የዐይናቸውን ብርሃን አጥተዋል። የስምንት ዓመት ዕድሜ ልጅ ሳሉ በዓለ ተክለ አልፋን ለማክበር ከአባታቸው ጋር ወደ ዲማ እንደ ሄዱ በዚያው ትምህርታቸውን ለመቀጠል ስላሰቡ ወደ ቤታቸው አልተመለሱም። ከዚህ ጊዜ ጀምሮም በቅርብ ቤተ ዘመድ እየተረዱ ለአንድ ዓመት ያህል ሲማሩ ከቈዩ በኋላ አባታቸው ስላረፉ ኑሮአቸው በትምህርት ቤት ብቻ ስለ ተወሰነ ከቤተ ሰብእ ጋር የነበራቸው ግንኙነት እየቀነሰ መጣ። ይህም ሁኔታ የሚፈልጉትን ትምህርት በአንድ ልብ ለመቀጠል ግድ ብሎአቸዋል።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ ምንም እንኳ ሥጋዊ የዐይን ብርሃናቸውን ቢያጡም ልበ ብርሃን በመሆናቸውና ትምህርትን ለመቀበል ፈጣን አእምሮን የታደሉ በመሆናቸው ካሰቡበት ለመድረስ አላገዳቸውም። በዚሁ መሠረት በ፲፭ ዓመት ዕድሜአቸው የቅኔ መምህር ለመሆን በቅተዋል። ስለ ዐይናቸው ብርሃንና ስለ ትምህርታቸው፤ «ምልጃ ዕርቅና ሰላም፤» በተባለው መጽሐፋቸው ገጽ ፬ ላይ እንዲህ ሲሉ ገለጸዋል። «ይህ ሁሉ የተገኘው ገና በልጅነት ዕድሜዬ፤ በቅዱስ ሐዋርያ ያዕቆብ እንደ ተነገረው የምመራበት፣ የምኖረበት በወሰድከው በዐይኔ ፈንታ ዕውቀት ስጠኝ ብዬ የለመንኩት አምላኬ፤ «ለምኑ ይሰጣችኋል፤ ሹ ታገኛላችሁ፤ በር ምቱ ይከፈትላችኋል፤ ለሚወደኝ እኔ ራሴን እገልጥለታለሁ፤» ሲል በሰጠው ተስፋና በለገሰኝ የአእምሮ ምጽዋት መሆኑን ስለምረዳ ነው፤» ብለዋል።
ታላቁ ሊቅ አለቃ አያሌው ታምሩ በተወለዱበት አካባቢ ባሳለፉአቸው ዓመታት የቀሰሙአቸው ዋና ዋና የቤተ ክርስቲያን ትምህርቶችና ያስተማሩአቸው መምህራን እንደሚከተለው ተዘርዝረዋል።
ሀ፤ መሪጌታ ከበበው፣ መሪጌታ እውነቴ፣ መሪጌታ ክንፉና መሪጌታ አልማው ከተባሉት መምህራን ጸዋትወ ዜማን ከጣዕመ ዝማሬው ጋር፤
ለ፤ አለቃ ማርቆስ፣ መሪጌታ ወልደ ኪዳን፣ መሪጌታ ያሬድ ከተባሉት መምህራን የግእዝን ቋንቋ ከጠቅላላ ሙያው ጋር፤
ሐ፤ አባ አካሉ፣ መምህር እጅጉ (ዘወልደ ማርያም) ከተባሉት መምህራን የሐዲሳትን ጣዕመ ትርጓሜ፤ ከብሉያት አራቱን ብሔረ ነገሥት፤ ትርጓሜ ዳዊት ከነቢያትና ከሰሎሞን ጋራ፤ የውዳሴ ማርያምና የቅዳሴ ማርያም ትርጓሜ።
ከላይ የተጠቀሱት ዋና ዋናዎቹ ሲሆኑ፤ ከዚህ ያልተጠቀሱትንም ሌሎች ትምህርቶች ሰንቀው ሰፊ አገልግሎት ወደሚሰጡበት ወደ አዲስ አበባ ከተማ በ፲፱፻፴፱ ዓመተ ምሕረት አጎታቸውን ታላቁን ሊቅ ክቡር መልአከ ብርሃን አድማሱ ጀምበሬን ተከትለው መጡ።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ ከዕውቀት ወደ ዕውቀት እያደጉ ከመሄዳቸውም በላይ ያወቅሁት ይበቃኛል ሳይሉ፤ ወደ አዲስ አበባም ከመጡ በኋላ፤
ሀ፤ በብፁዕ ወቅዱስ አቡነ ባስልዮስ መልካም ፈቃድ በጊዜው የቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ትምህርት ቤት ተብሎ በሚጠራው ትምህርት ቤት ከስመ ጥሩው መምህር ፊላታዎስ መጽሐፈ ኢሳይያስን፣ መጽሐፈ ዐሠርቱ ወክልኤቱ ደቂቀ ነቢያትን፣ መጽሐፈ አስቴርን፣ መጽሐፈ ዮዲትንና መጽሐፈ ጦቢትን ከነ ሙሉ ትርጓሜአቸው፤
ለ፤ በዳግማዊ ምኒልክ መታሰቢያ ትምህርት ቤት ከመጋቤ ምስጢር ጌራ ስምንቱን ብሔረ ኦሪትና መጽሐፈ ዳንኤልን ከነ ትርጓሜአቸው፤
ሐ፤ ከመምህር ጽጌ (ኋላ ብፁዕ አቡነ ማርቆስ ዘጎጃም) የአርባዕቱን ወንጌል ትርጓሜ፤
መ፤ ከመምህር ገብረ ማርያም መጽሐፈ ኪዳንንና ትምህርተ ኅቡዓትን ተምረዋል።
አባታችን አለቃ አያሌው ታምሩ የቅድስት ተዋሕዶ ሃይማኖታቸውን ዕውቀት ካደላደሉ በኋላ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንና በሌሎች አብያተ ክርስቲያን መካከል ያለውን ልዩነት ለማወቅ፤ እንዲሁም ባለ ማወቅ የተሳሳቱትን ለመመለስ፤ የእምነታቸውን መሠረትና የእንግሊዝኛ ቋንቋ፣ እንዲሁም ለዐይነ ሥዉራን የተዘጋጀውን የብሬል ጽሑፍ ለመማር ወደ እንጦጦ ወንጌላዊት ሚስዮን ትምህርት ቤት ገቡ። በዚያም የፈለጉትን ያህል መቀጠል ባይችሉም የብሬል ጽሑፍና መጠነኛ የሆነ የእንግሊዝኛ ቋንቋ ተምረው ወጥተዋል።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ ስለ ትምህርታቸው በአጠቃላይ፤ «የኢትዮጵያ እምነት በሦስቱ ሕግጋት፤» በተባለው መጽሐፋቸው ገጽ ፲፭ ላይ የገለጹትን እንጠቅሳለን። «ትምህርቴ እንደ መምህሮቼና እንደ ትምህርት ቤቶቹም ብዛት ሙሉ አይደለም። ዕውቀቴም አነስተኛ ነው። ይህንኑ ከመምህራኑ ከሞላ ጎደል የሰማሁትን የትምህርት ጣዕም በጥቂቱ እንዳውቀውና እንዳስተውለኝ ያደረገኝ፤ ምሬቱንም ያጠነከረብኝ ዐዲሱ ዘመን ብዙ የትምህርት ዐይነቶችን ስላስገኘና በወንጌላዊት ሚሲዮን ትምህርት ቤት በነበርኩበት ጊዜ በኢትዮጵያ ቤተ ክርስቲያንና በሌሎቹ አብያተ ክርስቲያናት መካከል ያለውን ልዩነት በደንብ ለማጥናት ስላገዘኝ፤ ከዚያ ወዲህ ራሴን መቆጣጠር ስጀምር ግርማዊ ንጉሠ ነገሥት በሎንዶን ያሳተሙትን መጽሐፍ ቅዱስ በቤተ መጻሕፍት ወመዘክር አዘውትሬ መመልከቴ፣ ከመልአከ ብርሃን አድማሱ ጀምበሬና ከመምህር ይኄይስ ወርቄ ጋር በጥብቅ መነጋገሬ ነው። ሆኖም ዕውቀቴ በዚህ ሁሉ ፍጹም ሊሆን አልቻለም። ግን ስለ ኢትዮጵያ ታሪክ፤ ስለ ቀናችው ሃይማኖቷና ስለ ተቀደሰው ምግባሯ፤ በእግዚአብሔርና በሷ መካከልም ስላለው ጥሩ ፍቅር በሕሊናዬ የሚወጣው የሚወርደው ሐሳብ እንደ እሳት ያቃጥለኛል። ቆሜ ተቀምጨ፣ ተኝቼ ተነሥቼ በምሄድበትና በማርፍበት፣ በምበላበትና በምጠጣበት ጊዜ ሁሉ ትሩር አድርጌ የምመለከተው እሱን ብቻ ነው። በዚህ ምክንያት በመኝታዬ ጊዜ እንኳ የጤና ዕንቅልፍ አጥቼ ሕልም ይሆንብኝና፤ «ኢትዮጵያ ታበጽሕ እደዊሃ ኀበ እግዚአብሔር፤» «አሐዱ ነገሩ ለኲሉ ዓለም፤» ያመጽኡ እምሳባ ወርቀ ወስኂነ፤» «ቃል ወልድ እኁየ ናሁ ውእቱ መጽአ፤» «ንግሥተ አዜብ ትትነሣእ አመ ዕለተ ደይን፤» «ናሁ መሰግላን መጽኡ እምብሔረ ጽባሕ፤» «ሁር ትልዎ ለዝንቱ ሠረገላ፤» «ቃል ሥጋ ኮነ፤» «ተሣሃለነ በሞተ ወልዱ፤» ስለሚሉትና እነሱንም ስለ መሳሰሉት ቃላት ሙሴን፣ ዳዊትን፣ ኢሳይያስን፣ ንግሥተ ሳባን፣ ማቴዎስን፣ ዮሐንስን፣ ሉቃስን፣ ፊልጶስንና ጳውሎስን ስጠይቅ አድራለሁ። ይሁን እንጂ፤ «ጥበብን የሚሻ ሰው ቢኖር ሳያወላውል ሳይጠራጠር ከእግዚአብሔር ይለምን፤ እግዚአብሔርም ንፍገት የሌለው አምላክ ነውና ይሰጠዋል፤» (ያዕ፤ ፩፣ ፭።) ብሎ ሐዋርያው ያዕቆብ እንደ ተናገረው፤ እግዚአብሔር አምላኬ የለመንኩትን ስላልነሣኝ፤ በዕውቀቴ ሳይሆን በቸርነቱ እየተረዳሁ ይህን መጽሐፍ ሳዘጋጅ ምስጋናዬን ለሱ አስቀድማለሁ፤» በማለት ገልጸዋል።
፪፤ መንፈሳዊ አገልግሎትና አስተዳደር።
ሀ፤ ወደ አዲስ አበባ ከመጡ በኋላ ዛሬ የክቡር ዐፅማቸው ማረፊያ በሆነው ደብረ አሚን ተክለ ሃይማኖት ቤተ ክርስቲያን የቅኔ መምህርነት አገልግሎታቸውን በ፲፱፻፴፱ ዓመተ ምሕረት ጀመሩ። በመቀጠልም በዚሁ ደብር፤ መጀመሪያ የሊቀ ጠበብትነት ማዕረግ አግኝተው ያገለገሉ ሲሆን ኋላም የዚሁ ደብር አስተዳዳሪ በመሆን ሰፊ አገልግሎት አበርክተዋል።
ለ፤ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ጠቅላይ ቤተ ክህነት የሊቃውንት ጉባኤ ተመርጠው ከሰኔ ወር ፲፱፻፵፰ ዓመተ ምሕረት ጀምሮ የስብከተ ወንጌል ክፍል አባል ሆነው አገልግለዋል።
ሐ፤ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን የሊቃውንት ጉባኤ አባልና ዋና ሰብሳቢ ሆነው ሠርተዋል። በዚህም የሥራ ዘመናቸው፤ የቤተ ክርስቲያን የወንጌል ትምህርት በመሆኑ ይህ አገልግሎት ሳይበረዝና ሳይከለስ እምነቱም፣ ትምህርቱም፣ ሥርዐቱም ተጠብቆ ከትውልድ ወደ ትውልድ እንዲተላለፍ ለማድረግ የሚያስችለውን መንገድ ለመቀየስ በተሰጣቸው ኀላፊነት ደከመኝ ሰለቸኝ ሳይሉ ሌት ተቀን ሠርተዋል። ዐልፎ ዐልፎም ከውስጥም ሆነ ከውጪ ለሚነሡት መናፍቃን መልስ በመስጠት፣ በቤተ ክርስቲያኒቱ በየጊዜው የሚታተሙትን መጻሕፍት በማረምና ለኅትመት እንዲበቁ በማድረግ፤ ስለ ቤተ ክርስቲያንም ሆነ ስለ ቅድስት ሀገራችን ኢትዮጵያ ለሚጠየቁ ጥያቄዎች መልስ በመስጠት፤ በበዓላትም ሆነ በሌሎች አጋጣሚዎች በራዲዮ፥ በቴሌቪዥን፥ በመጽሔቶችና በጋዜጦች ትምህርትና ምክር በማስተላለፍ ሀገራዊና ሃይማኖታዊ ኃላፊነታቸውን ተወጥተዋል። ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ በነበራቸው ዕውቀትና ኀላፊነት፤ ሐዲስ ኪዳንን በግእዝና በአማርኛ ፥ መጽሐፈ ግጻዌ፥ ሃይማኖተ አበው የተባሉትን መጻሕፍት ከሌሎች የጉባኤው አባላት ጋር ተርጉመው እንዲታተሙ አድርገዋል። ከነዚህም በተጨማሪ በግላቸው ገድለ አቡነ ገብረ መንፈስ ቅዱስን፥ ገድለ ቅዱስ ጊዮርጊስን፥ ገድለ ቅዱስ ቴዎድሮስ በናድልዮስን ከግእዝ ወደ አማርኛ ተርጉመዋል።
መ፤ ከሊቃውንት ጉባኤ ሰብሳቢነት ሥራቸው ላይ ደርበው በተጨማሪ የኢተዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ጠቅላይ መሥሪያ ቤት የታሪክና የሥነ ጽሑፍ ማደራጃ ዋና መምሪያ ሥራ አስኪያጅ በመሆን አገልግለዋል።
ሠ፤ በኢተዮጵያ ቤተ ክርስቲያን ጠቅላይ ሥራ አስኪያጅ ሊቀ መንበርነት በሚመራው የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ትንሣኤ ዘጉባኤ ማተሚያ ቤት የአስተዳደር ጉባኤ ውስጥ አባል ሆነው ሠርተዋል።
ረ፤ በትንሣኤ ዘጉባኤ ማሳተሚያ ድርጅት ውስጥ የመጻሕፍት አዘጋጅ ኮሚቴ አባል ሆነው አገልግለዋል።
ሰ፤ በቀዳማዊ ኀይለ ሥላሴ ዩኒቨርሲቲ መንፈሳዊ ኰሌጅ ከ፲፱፻፶፬ እስከ ፲፱፻፷፬ ዓመተ ምሕረት፤ እንዲሁም በተግባረ እድ ትምህርት ቤትና በቅዱስ ጳውሎስ ከፍተኛ መንፈሳዊ ትምህርት ቤት መንፈሳዊ ትምህርት አስተምረዋል።
ቀ፤ ከኢትዮጵያ ዓይነ ሥውራን ማኅበር መሥራቾች አንዱ ሲሆኑ፤ መጀመሪያ የማኅበሩ ምክትል ፕሬዚዳንት ኋላም የቦርድ ሊቀ መንበር በመሆን አገልግለዋል።
፫፤ በግላቸው ያዘጋጁአቸው መጻሕፍት።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ በሕይወት ዘመናቸው ያበረከቷቸው አገልግሎቶች ዝርው ሆነው አልቀሩም። በመጽሐፍ ጥራዝ አዘጋጅተውና አሳትመው ለትውልድ ያስተላለፏቸው መጻሕፍት ዘጠኝ ሲሆኑ በይዘታቸው በሁለት የተከፈሉ ናቸው። በአንደኛው ክፍል ያሉት የቤተ ክርስቲያንንና የኢተዮጵያን ማንነት ለኢትዮጵያውያን ለማስተማር የተዘጋጁ ሲሆኑ፤ በሁለተኛው ክፍል ያሉት ደግሞ ከቤተ ክርስቲያን ውስጥም ሆነ ከቤተ ክርስቲያን ውጪ ለተነሡና ለሚነሡ መናፍቃን መልስ በመስጠት የምእመናንን ልቦና ለማጽናት የሚያስችል መልእክት የሚያስተላልፉ ናቸው። ከነዚህ መጻሕፍት ውስጥ ዐምስቱ በቤተ ክህነት አገልገሎት ላይ የተዘጋጁ ሲሆኑ፤ አራቱ ደግሞ ከቤተ ክርስቲያን አገልግሎት በግፍ ከታገዱበት ከ፲፱፻፹፰ ዓመተ ምሕረት በኋላ የተዘጋጁ ናቸው።
በቤተ ክህነት አገልገሎት ላይ በነበሩበት ጊዜ ያዘጋጇቸው፤ «መች ተለመደና ከተኲላ ዝምድና»፥ «የኢትዮጵያ እምነት በሦስቱ ሕግጋት»፥ «የኑሮ መሠረት ለሕፃናት»፥ «ወላዲተ አምላክ በኢትዮጵያ»፥ «የጽድቅ በር» የተባሉት መጻሕፍት ናቸው። ከሥራ ገበታ ከታገዱ በኋላ በመኖሪያ ቤታቸው ሆነው ያዘጋጇቸው፤ «ምልጃ፥ ዕርቅና ሰላም»፥ «ተአምርና መጽሐፍ ቅዱስ»፥ «መልእክተ መንፈስ ቅዱስ»፥ «ዜና ሕይወት ዘቅድስተ ቅዱሳን እመ አምላክ» የተባሉት ናቸው።
፬፤ የቤተ ሰብእ ሁኔታ።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ በቤተ ክርስቲያን ሥርዐት መሠረት በሥርዐተ ተክሊል ከወይዘሮ ርብቃ ልሳነ ወርቅ ጋር ሚያዝያ ፲፪ ቀን ፲፱፻፶ ዓመተ ምሕረት ጋብቻ ፈጽመው ፲፬ ልጆችና ፲፪ የልጅ ልጆች ለማፍራት ታድለዋል።
፭፤ ስለ ቅን አገልግሎታቸው የተሸለሟቸው ሽልማቶች።
ክቡር አባታችን አለቃ አያሌው ታምሩ እጅግ ይወዷቸውና ያከብሯቸው በነበሩት በግርማዊ ቀዳማዊ ኀይለ ሥላሴ ንጉሠ ነገሥት ዘኢትዮጵያ መልካም ፈቃድ፤
፩ኛ፤ በ፲፱፻፵፩ ዓመተ ምሕረት የመምህራን ሽልማት ሜዳይ፤
፪ኛ፤ በ፲፱፻፷፪ ዓመተ ምሕረት የኢትዮጵያ የክብር ኰከብ የፈረሰኛ ደረጃ ኒሻን ተሸልመዋል።
፮፤ ከቤተ ክህነት አገልግሎት ስለ መሰደዳቸው።
ክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ ከቅርብ ጊዜ ወዲህ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን እምነት፥ ትምህርት፥ ሥርዐትና አስተዳደር ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተለወጠና እየተበላሸ መሄዱ በእጅጉ ያሳዝናቸው ስለ ነበር፤ የቤተ ክርስቲያኒቱ የሊቃውንት ጉባኤ ዋና ሰብሳቢ እንደ መሆናቸው መጠን፤ ጥፋቱ እንዲታረም ብዙ አቤቱታና ተማጽኖ ጉዳዩ ወደሚመለከተው ወደ ቤተ ክርስቲያኒቱ ቅዱስ ሲኖዶስ፤ ሲኖዶሱን በመሠረተና በሚመራው በመንፈስ ቅዱስ ስም ተማጽነው ቢያቀርቡም ሲኖዶሱ ጉዳዩን ለማፈን ከመሞከር በስተቀር ምንም እርምጃ ሳይወስድ ቀርቷል። እሳቸውም ያቀረቡት ጥያቄ መፍትሔ ባለማግኘቱ ጉዳዩን ለሚመለከተው ለኢተዮጵያ ሕዝበ ክርስቲያን ለማሳወቅና፤ በቤተ ክርስቲያን ላይ ዐመፅ የሚፈጽሙትን ፓትርያርኩንና የእሳቸው ተባባሪ የሆኑ ጳጳሳትን ባላቸው ከፍተኛ ኀላፊነተና ሥልጣነ ክህነት በሥልጣነ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ፥ በሥልጣነ ጴጥሮስ ወጳውሎስ ለማውገዝ ተገደዋል። ከዚህም በተጨማሪ የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ካህናት በጸሎተ ቅዳሴ ጊዜ የዐመፀኛውን ፓትርያርክ ስም እንዳይጠሩ ውግዘት አስተላልፈዋል። ምእመናንም ከዐመፀኞች ካህናት ምንም ዐይነት አገልገሎት ማገኘት የማይችሉ መሆናቸውን ተገንዝበው ሕይወታቸውን በጥንቃቄ እንዲመሩ አሳስበዋል።
በዚህም ምክንያት ከ፶ ዓመት በላይ ካገለገሉበት የቤተ ክርስቲያን አገልግሎት በሐሰት ክስና የእምነት ክሕደት ቃላቸውን ባልሰጡበት ሁኔታ ያለ ምንም ጡረታ ከሥራ ገበታቸው ላይ በግፍ እንዲነሡ በመደረጉ ከሚያዝያ ወር ፲፱፻፹፰ ዓመተ ምሕረት ጀምሮ እስከ ዕለተ ዕረፍታቸው በመኖሪያ ቤታቸው ተወስነው ኖረዋል። በነዚህ ዓመታትም በየዕለቱ ለጸሎት ባዘጋጇት አነስተኛ ክፍል በመገኘት ወደ ልዑል እግዚአብሔር በመጸለይና በማልቀስ ይተጉ ነበር። ምእመናንም በተኲላ እንዳይነጠቁ በተለያዩ ጋዜጦች ትምህርትና ማበረታቻ ሲሰጡ ኖረዋል። ከቤተ ክህነት በግፍ ተሰድጄአለሁ በማለትም ሥራቸውን አልዘነጉም፤ ከላይ ከጠቀስናቸው መጻሕፍት ውስጥ አራቱን ያዘጋጁት በዚሁ ጊዜ ውስጥ ነበር። እንዲሁም መኖሪያ ቤታቸው ድረስ እየመጡ ለሚጠይቋቸው ሰዎች መልስና ምክር በመስጠት አገልግሎታቸውን ሳያቋርጡ ቤተ ክርስቲያን የጣለችባቸውን ኀላፊነት ሲወጡ ኖረዋል።
፯፤ ዕረፍታቸውና የቀብራቸው ሥነ ሥርዐት። ክቡር አባታችን ምንም አገራቸውንና ቤተ ክርስቲያናቸውን ለማገልገል በቁርጥ ዐሳብ ሲሠሩ ቢኖሩም፤ ከአዳም ጀምሮ ለሰው ልጆች ሁሉ የተሰጠውን የሥጋ ሞት ለመቅመስ የእሳቸውም ተራ በመድረሱ፤ ለጥቂት ቀናት በሕመም ከሰነበቱ በኋላ ነሐሴ ፲፬ ቀን ፲፱፻፺፱ ዓመተ ምሕረት፤ እጅግ ይወዷት የነበረችው የእመቤታችን የቅድስት ድንግል ማርያም መታሰቢያ የሆነው ጾመ ፍልሰታ ሱባዔ ሲጠናቀቅ በልጇ ፈቃድ የሰላም ዕንቅልፍ እንዳንቀላፉ ያለ ምንም ጻዕር ከዚህ ዓለም ወደ ዘለዓለም ሕይወት ተሸጋግረዋል። ከማረፋቸው ሦስት ቀናት በፊትም በተለየ የተመስጦ ራእይ ውስጥ ሆነው ብዙ ምስጢር ያላቸው ቃላት የተናገሩ ሲሆን፤ ከነዚህ ውስጥም፤ «የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንን በመወከል ወደ ግብጽ ቤተ ክርስቲያን ሄደህ እንድታስተምር ተብዬ ተጠርቼአለሁና ልብሴን ስጡኝ፤ ከመንበረ ማርቆስ የወርቅ ሰዓትና የወርቅ ሣህን ተሸለምኩ፤ የተሸለምኩትን የወርቅ ሰዓት ስጡኝ፤» የሚሉ ይገኙባቸዋል።
የክቡር አባታችን የቀብር ሥነ ሥርዐት ነሐሴ ፲፯ ቀን ፲፱፻፱፺፱ ዓመተ ምሕረት ብዙ ዘመን ባገለገሉበት የአዲስ አበባው ደብረ አሚን ተክለ ሃይማኖት ቤተ ክርስቲያን በዙ ሕዝብ በተገኘበት ተፈጽሟል። የዕረፍታቸው ፵ኛ ቀን መታሰቢያም መስከረም ፲፯ ቀን ፳፻ ዓመተ ምሕረት በጸሎት ታስቦ ውሏል።
ስለ ክቡር አባታችን አለቃ አያሌው ታምሩ ከብዙ በጥቂቱ፥ ከረጅሙ ባጭሩ ለመጥቀስ ሞከርን እንጂ የእሳቸው ትምህርት በብዙ ኢትዮጵያውያን ልብ ውስጥ የተጻፈ መሆኑ እሙን ነው። ትጉሁ የወንጌል ገበሬ አባታችን አባታቸው ሐዋርያ ቅዱስ ጳውሎስ እንደ ተናገረው ለእግዚአብሔር ኖረው ለእግዚአብሔር የሞቱ፤ ደም አልባ ሰማዕትነትን የተቀበሉ አባት ናቸው። ቅዱስ ጳውሎስ እንዳለ፤ «እኔ በሕይወት ብኖር ክርስቶስን ለማገልገል ነው፤ ብሞትም ዋጋ አለኝ።» (ፊልጵ፤ ፩፥ ፳፩።)
አምላካችን እግዚአብሔር ለአባታችን አለቃ አያሌው ታምሩ (አቡነ ወልደ ጊዮርጊስ) በእመቤታችን በቅድስት ድንግል ማርያም አማላጅነት ዕረፍተ መንግሥተ ሰማያትን ያድልልን። ለባለ ቤታቸው፥ ለልጆቻቸው፥ ለልጅ ልጆቻቸው፥ በመንፈሳዊ ዕውቀት ኰትኲተው ላሳደጓቸው፤ እንዲሁም ለሚወዳቸውና ለሚያፈቅራቸው የኢትዮጵያ ሕዝበ ክርስቲያን መጽናናቱን ይስጥልን።
ክብር ምስጋና ለአብ ለወልድ ለመንፈስ ቅዱስ፤ እንዲሁም ለእመቤታችን ለቅድስት ድንግል ማርያም ይሁን። አሜን።
ለክቡር አለቃ አያሌው ታምሩ የመንፈቅ መታሰቢያነት የተዘጋጀውን መጽሔት እዚህ ጋር ያውርዱ።

የቤተክርስቲያን ታሪክ


እግዚአብሔር እንዲህ ይላል፡- በመንገድ ላይ ቁሙ ተመልከቱም  የቀደመውንም መንገድ ጠይቁ መልካሚቱ መንገድ ወዴት እንደሆነች ዕወቁ በእሷም ላይ ሂዱ ለነፍሳችሁ እረፍትን ታገኛላችሁ፡፡ ኤር6፡16
 የቤተክርስቲያን ታሪክ ትርጉም
የቤተክርስቲያን ታሪክ ማለት የክርስትና ዕምነት ታሪክ ማለት ነው፡፡ በቤተክርስቲያን ታሪክ የክርስትና ዕምነት የአምላክ መገለጥ ነው፡፡ ይሁን እንጂ በዘመንና በቦታ የተደረገ ስለሆነ መቼ፣ እንዴት እንደሆነ የምናውቅበትና በጉዞው ሁሉ የገጠሙትን ችግሮችና የምንማርበት ነው፡፡
 
የቤተክርስቲያን ታሪክ ጥቅም
የቤተክርስቲያን ታሪክ የዓለም ታሪክ አንዱን ክፍል ይዞ ስለሚገኝ የሕዝቦችን የሥልጣኔ እርምጃና ታሪክ ለማጥናት ለሚፈልግ ሰው ጠቃሚ መረጃ ይሰጣል፡፡
አንድም ምዕመን የቤተክርስቲያን ታሪክን ለማጥናት በሚፈልግበት ጊዜ

-    የዕምነቱን ታሪክ ለማወቅ
-    አባቶች በየጊዜው ስላስተማሩበት የትምህርት የሕዝብ ፀባይ እንዴት እንደተሻሻለ ለማወቅና ለማነጽ
-    የቤተክርስቲያንን ከፍተኛነትንና ጠቃሚነት ለመገንዘብና ራሱንም በእምነት ለማጽናት ከፍተኛ ጥቅም አለው፡፡

የቤተክርስቲያን ታሪክ ጥናት ምንጮች
የቤተክርስቲያንን ታሪክ በዝርዝር ለማጥናት ለሚፈልግ ሰው
-    በብሉይ ኪዳንና ሐዲስ /መጽሐፍ ቅዱስ/ እና የትርጓሜ መጽሐፍት፣
-    የቤተክርስቲያን ታሪክ አባቶች የጻፏቸው መጻሕፍት / በየጊዜው በተደረጉ ጉባዔዎች የተወሰኑትንና ነገሥታት ለቤተክርስቲያን የደነገግናቸው ሕጎች
-    ታሪኩ በተፈጸመበት ቦታ ተገኝተውና ታሪኩ በተፈጸመበት ዘመን የኖሩ የቤተክርስቲያን የውጭ ታሪክ ጸሐፊዎች የጻፏቸው መጻሕፍት
-    በየጊዜው የተገኙ የክርስቲያናት መቃብራት፣ መቅደሶች፣ ስዕሎች፣ ገንዘቦች፣ ጽሑፎችና እነዚህን የመሳሰሉት ቅርጾች /ለማገናዘብያነት የሚረዱ/
የቤተክርስቲያን  ትውፊታዊ መረጃዎች ያስፈልጉታል፡፡

የቤተክርስቲያን ዘይቤያዊ ፍቺ
1)  ‹‹ቤተ ክርስቲያን›› የግእዝ ቃል ሲሆን በአማርኛ እንጠቀምበታለን፡፡ ፍቺውም የክርስቲያኖች ቤት የክርስቲያኖች መኖርያ ማለት ነው፡፡ በዚህ ቀጥተኛ አፈታት መሠረት ሕፃኑ፣ ሽማግሌው፣ ወንዱ፣ ሴቱ፣ሁሉም በአንድ ላይ ተሰብስበው ጸሎት የሚያደርስበት የጌታችን ቅዱስ ሥጋና ክቡር ደሙ የሚፈተትበት ቅዱስ ቦታ /ሕንፃ ቤተክርስቲያንን/ ያመላክታል፡፡ የሐዋ 20፡28፣ 1ኛጢሞ3፡15፣ 1ኛ ነገ9፡3

2)  ጌታችንና መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ የባህርይ አምላክ የዓለም መድኃኒት መሆኑን የሚያምኑ ሰዎች ሁሉ ቤተክርስቲያን ይባላሉ፡፡የያዕቆብ የእስራኤል ወገን የሆኑ በሙሉ ቤተእስራኤል እንደሚባሉ በክርስቶስ ክርስቲያን የሆኑ የክርስቲያን ወገኖችም ቤተክርስቲያን ይባላሉ፡፡ ሐዋ5፡11፣ የሐዋ12፡1፣ 1ኛ ቆሮ3፡16፣ 2ኛ ቆሮ6፡16፣ ዮሐ14፡23፣ የሐዋ 9፡3

3)  የክርስቲያኖችም ማኅበር ፣ የክርስቲኖች ጉባዔ ፣ የክርስቲያኖች ስብስብ /አንድነት/ ቤተክርስቲያን ይባላል፡፡ ሮሜ16፡1፣ 1ኛጴጥ5፡13

የቤተክርስቲያን ዕድሜ 
አንዳንድ የቤተክርስቲያን ሊቃውንት ቤተክርስቲያን የሚለው ቃል በምሥጢራዊ አፈታት ሲፈቱ ቤተክርስቲያን ማለት እግዚአብሔር ከሰውና ከመላእክት ጋር ያለው ግንኙነት ነው ይላሉ፡፡ በዚህም መሠረት የቤተክርስቲያን ዕድሜ በሦስት ይከፍሉታል፡፡
1. ሰው ከመፈጠሩ በፊት በዓለመ መላእክት የነበረች የቅዱሳን መላእክት አንድነት፤
2. በዘመነ ብሉይ የነበሩ ደጋግ አባቶች ከእግዚአብሔር ጋር የነበራቸው ግንኙነት፤
3. በጌታችን በመድኃኒታችን በኢየሱስ ክርስቶስ ደም የተመሠረተችውና በመንፈስ ቅዱስ የምትመራው ዓማናዊት ቤተክርስቲያን /የምዕመናን አንድነት / እሷም የፀጋና የፅድቅም ምንጭ ናት፡፡ ኤፌ3፡9
እነዚህ የቤተክርስቲያን ዕድሜዎች በዝርዝር ስንመለከታቸው

1)  ዓለመ መላእክት እግዚአብሔር መላእክትን በከተማ በነገድ መቶ አድርጎ ከፈጠራቸው በኋላ ተሰወረባቸው፤ እነርሱም ፈጣሪያቸን ማን ይሆን እያሉ ይጠይቁ ጀመር በዚህ ጊዜ በክብር ከፍ ብሎ ይገኝ የነበረው ሳጥናኤል ‹‹እኔ ፈጠርኳችሁ›› በማለቱ ክርክር ተነስቶ መላእክት ለሁለት ተከፈሉ፡፡ በመጨረሻም ሳጥናኤልና ሠራዊቱን ወደ ዘላለም ፍርድ፣ ባሉበት የጸኑትን ቅዱሳን መላእክት ደግሞ የዘላለም ህይወትና ክብር ተሰጣቸው፡፡ በዚህም መላእክት ከእግዚአብሔር ጋር ግንኙነት ጀመሩ፡፡ ራዕ12፡28፣ ኢሳ14፡15

2)  በብሉይ ዘመን የነበሩ ደጋግ አባቶች

በአራት ይከፈላሉ፡፡ እነሱም

1. ዘመነ አበው            3. ዘመነ ነገሥታት  
2. ዘመነ መሣፍንት        4. ዘመነ ነብያት /ካህናት/ ናቸው፡፡
የቤተክርስቲያን ታሪክ ከአዳም እስከ ክርስቶስ እርገት 5500 ቅድመ ልደተ ክርስቶስ 34 ዓመተ ምህረት ነው፡፡ /ከፍጥረተ ዓለም እስከ ጰራቅሊጦስ/

ምንጭ ፡- የ/መ/ገ/ጽ/ቅ/ጊ/ቤ/ክ/ሰ/ት/ቤት

አዕማደ ምሥጢራት!


አዕማድ ቋሚ ፣ ተሸካሚ ፣ ምሰሶ ማለት ነው፡፡ ቤተክርስቲያንም የእምነት መሠረት የሆኑትን ትምህርቶች አዕማደ ምሥጢራት ትላቸዋለች፡፡ አዕማድ የተባሉት ልቦናን ከኑፋቄ ፣ ከጥርጥር የሚያድኑ ስለሆነ ነው፡፡ ምሰሶ የሌለው ቤት እንደሚወድቅ ሁሉ አዕማደ ምሥጢራትም ያላመነ ፣ ያላወቀ ሰው ቢኖር ይወድቃል፡፡

አዕማደ ምሥጢራት አምስት ናቸው፡፡ እነዚህም

  1. ምሥጢረ ሥላሴ
  2. ምሥጢረ ሥጋዌ
  3. ምሥጢረ ጥምቀት
  4. ምሥጢረ ቁርባን
  5. ምሥጢረ ትንሣኤ ሙታን ናቸው፡፡

ምሥጢር መባላቸው ስለምንድን ነው

 ምሥጢር
አመሠጠረ ከሚለው ግስ የተገኘ ቃል ሲሆን ስውር ፣ ድብቅ ፣ ሽሽግ ማለት ሲሆን አምስቱ አዕማደ ምሥጢራትም ምሥጢር የተባሉበት ምክንያት
  • በሥጋው ጥበብ ምርምር መረዳት ስለማይቻሉ
  • ላመኑት እንጂ ላላመኑት ሰዎች የተሰወሩ በመሆኑ


ምሥጢር በሁለት ይከፈላል፡፡ እነርሱም፡-

የፈጣሪ ምሥጢር፡- ሊገለጥ የማይችል ነው፡፡ ከ እስከ የሌለው ምሥጢርም ይባላል፡፡

የፍጡራን ምሥጢር፡- በጊዜ የሚገለጥ /የሚታወቅ/ ነው፡፡ የሰውና የመላእክት ምሥጢር በዚህ ውስጥ የሚካተት ነው፡፡
ምሥጢረ ሥላሴ
ሥላሴ፡- የግእዝ ቃል ሲሆን ሦስትነት ማለት ነው፡፡ እግዚአብሔር አንድ ሲሆን ሦስት ፣ ሦስት ሲሆ አንድ ነው፡፡ ይህ የእግዚአብሔር ሦስትነት ልዩ ሦስት ነው፡፡ ሦስት ብቻ ተብሎ አይቆምምና ሦስት ሲሆን አንድም ነው፡፡ ስለዚህ እግዚአብሔር የአንድነት የሦስትነት ባለቤት በመሆኑ ሥላሴ ይባላል፡፡

የእግዚአብሔር አንድነት

እግዚአብሔር አንድ ነው ስንል በመለኮት ፣ በባሕርይ ፣ በአገዛዝ ፣  በሥልጣን ፣ በሕላዌ /ሕልውና/ በመፍጠር በልብ በቃል በእስትንፋስ ይህን ዓለም በመፍጠር እና በማሳለፍ ይህን በመሳሰለው ነው፡፡

  በመፍጠር መዝ 101፡25 ፣ ዘፍ 1፡1 ፣ ኢሳ 66፡1-2 
  በሥልጣን ዮሐ 10፡30 
  በመለኮት መለኮት ማልኩት ከሚለው የዕብራይስጥ ቃል የተገኘ ሲሆን መንግስት ግዛት ማለት ነው፡፡ ይህም ለእግዚአብሔር ብቻ የተሰጠ ነው፡፡ ቆላ 2፡9፣ 1ኛ ጴጥ 1፡3 
  በሕላዌ /ሕልውና/  አኗኗር ማለት ነው፡፡ መብለጥ ፣ መቅደም ፣ መቀዳደም የለባቸውም፡፡ ዮሐ 1፡1-2፣ ዮሐ 14፡10 

የእግዚአብሔር ልዩ ሦስትነት

እግዚአብሔር በስም፣ በአካል፣ በግብር ሦስት ነው፡፡

የስም ሦስትነት አብ ወልድ መንፈስቅዱስ ናቸው፡፡ ማቴ 28፡19፡፡
  እግዚአብሔር አብ፡- ከዘለዓለም እስከዘለዓለም ከሦስቱ አካላት የአንዱ የአብ ስም ነው፡፡ 1ኛ ጴጥ 1፡2፣ ዮሐ 3፡16
  እግዚአብሔር ወልድ፡- ከዘለዓለም እስከዘለዓለም ከሦስቱ አካላት የአንዱ የወልድ ስም ነው፡፡ ወልድ ሰው በሆነ ጊዜ በተለያ ስሞች ተጠርቷል፡፡ እነዚህም፡-
  ኢየሱስ- መድኃኒት አዳኝ ማለት ነው፡፡ ማቴ 1፡21
  ክርስቶስ- መስሕ /ንጉሥ/ ማለት ነው፡፡ ሉቃ 2፡11፣ ዮሐ 4፡25
  አማኑኤል-እግዚአብሔር ከእኛ ጋር ነው ማለት ነው፡፡ ትን.ኢሳ 7፡14 ፣   ማቴ 1፡21



እግዚአብሔር ወልድ አምላክ ስለመሆኑ ማስረጃ

ዮሐ 20፡9 ፣ ሮሜ 10፡12 ፣ ዮሐ 1፡1 ፣ ዮሐ 1፡14 ፣ ዮሐ 20፡28 ፣ ዮሐ 4፡42 ፣ የሐዋ.ሥራ 20፡28 ፣ ራዕይ 1፡8 ፣ ትን.ኢሳ 9፡6 ፣ ራዕይ 22፡12 ፡፡

   እግዚአብሔር መንፈስ ቅዱስ፡- ከዘለዓም እስከ ዘለዓለም ከሦስቱ አካላት የአንዱ መንፈስ ቅዱስ ስሙ ነው፡፡

መንፈስ ቅዱስ በተለያዩ ስሞች ይጠራል፡፡
  • መንፈስ- ዮሐ 3፡5 ፣ 1ኛ ቆሮ 12፡4 ፣ ዘፍ 1፡2 ፣ ትን.ኢሳ 48፡16
  • የእግዚአብሔር መንፈስ - ት.ኢሳ 61፡6
  • ጰራቅልጦስ /አጽናኝ/ እየተባለ ይጠራል፡፡ ዮሐ 15፡26 ፣ ዮሐ 14፡16 ፣ ዮሐ 16፡7
  • የእውነት መንፈስ፡፡ ዮሐ 15፡26

በአጠቃላይ ሥላሴ በስም ሦስትነት ቢኖራቸውም አንዱ በአንዱ ስም ሊጠራ አይችልም፡፡
የአካል ሦስትነት
    ለአብ ፍጹም ገጽ ፣ ፍጹም መልክ ፣ ፍጹም አካል አለው፡፡
    ለወልድም ፍጹም ገጽ ፣ ፍጹም መልክ ፣ ፍጹም አካል አለው፡፡
    ለመንፈስ ቅዱስም ፍጹም ገጽ ፣ ፍጹም መልክ ፣ ፍጹም አካል አለው፡፡
የግብር ሦስትነት
የአብ ግብሩ መውለድ ማስረጽ ፣ የወልድ ግብሩ መወለድ ፣ የመንፈስ ቅዱስ ግብሩ መስረጽ ነው፡፡ አብ ወልድን ውልዷል ፤ መንፈስ ቅዱስን አስርጽዋል ፤ መንፈስ ቅዱስ ሰርጽዋል፡፡ ወልድ ተወልዷል ፤ መንፈስ ቅዱስ ሰርጽዋል፡፡

  • አብ ወልድን ወለደ ማለት ፤ ከአካሉ ከባሕርይው ፤ አስገኘው ማለት ነው፡፡
ምሳሌ የሰው ነፍስ ልብነቷ /አሳቢነቷ/ ቃልነቷን እንደሚያስገኘው
  • ወልድ ከአብ ተወለደ ማለት ፤ አብን አክሎ አብን መስሎ ከአብ ተገኘ ማለት ነው፡፡
ምሳሌ የነፍስ ቃልነቷ ከልብ እንደተገኘ
  • አብ መንፈስ ቅዱስን አሰረጸው ማለት ፤ ከአካሉ ከባሕርይው አስገኘው ማለት ነው፡፡
ምሳሌ የነፍስ ልብነቷ እስትንፋስነት /ሕይወትነቷን/ እንዳስገኘ ማለት ነው
  • መንፈስ ቅዱስ ከአብ ሰረጸማለት ፤ አብን አህሎ አብን መስሎ ከአብ ተገኘ ማለት ነው፡፡
ምሳሌ የነፍስ እስትንፋስነቷ ከልብ እንደተገኘ

ለምሥጢረ ሥላሴ የፍጡራን ማስረጃ


የሰው ነፍስ፡- የመናገር ፣ የማሰብ ፣የመተንፈስ /የሕያውነት/ ሁኔታ አላት፡፡ ማሰብ በአብ ፤ መናገር በወልድ ፤ ሕያውነት በመንፈስ ቅዱስ ይመሰላሉ፡፡ የነፍስ ልብነቷ ቃልነቷን ሕይወትነቷን ከራሷ ታስገኛለች፡፡ ነፍስ ስትገኝ በሦስትነቷ በአንድ ጊዜ ተገኘች እንጂ ልብነቷ ቀድሞ ቃልነቷ እስትንፋስነቷ በኋላ አልተገኘም፡፡ ነፍስ በኩነታት ሦስትነት ቢኖራትም በአካል አንድ ናት፤ ሥላሴ ግን አብ አካላዊ ልብ፤ ወልድ አካላዊ ቃል ፤ መንፈስ ቅዱስ አካላዊ እስትንፋስ ነው፡፡

ፀሐይ፡- አንድ ስትሆን ሦስትነት አላት፡፡ አካሏ ፣ ብርሃኗ ፣  ሙቀቷ ናቸው፡፡ አካሏ በአብ፣ ብርሃኗ በወልድ፣ ሙቀቷ በመንፈስ ቅዱስ ይመስላል፡፡

ባሕር፡- ስፋቱ በአብ፣ ርጥበቱ በወልድ ፣ ማዕበሉ በመንፈስ ቅዱስ ይመሰላል፡፡

ስለ ምሥጢረ ሥላሴ የማገናዘቢያ ጥቅሶች

            በብሉይ ኪዳን     
ት.ኢሳ 48፡12 ፣ መዝ 117፡16፣ ዘኁ 6፡24 ፣ ዘፍ 3፡22 ፣ት.ኢሳ 6፡3 

            በሐዲስ ኪዳን
1ኛ ቆሮ 19፡14 ፣ ማቴ 17፡15 ፣ ሉቃ3፡22 ፣ ማቴ 28፡19 ፣ ማቴ 3፡16 ፣ ዩሐ 16፡7 ፣ የሐዋ.ሥራ 7፡55 ፣ ዮሐ 14፡15 ፣ ራዕይ 14፡1-2

ምሥጢረ ሥጋዌ

ሥጋዌ ‹‹ተሰገወ›› ከሚለው የግዕዝ ግስ የወጣ ሲሆን ሥጋን መንሳት /ሰው መሆን/ ማለት ነው፡ ምሥጢረ ሥጋዌ ከሦስቱ አካላት አንዱ እግኢአብሔር ወልድ ሰው የመሆኑ ምሥጢር ነው፡፡ ሰው ሆነ ማለትም የሰውን ባሕርያት ነፍስና ሥጋን በረቂቅ ባሕርይው ተዋሐደ ማለት ነው፡፡

አምላክ ለምን ሰው ሆነ?

 - እግዚአብሔር አዳምና ሔዋንን ለማዳን ቃል ኪዳን ስለገባላቸው ቃል ኪዳኑን ለመጠበቅ አምላክ ሰው ሆነ፡፡ ዘፍ 2፡17 ፣ 1ኛ ተሰ 5፡9 ፣ ገላ 4፡4፡፡ በስመጨረሻ ሁሉን አሟልቶ በአርአያውና በምሳሌው ለፈጠረው ሰው ፍጽም የሆነ ፍቅሩን በገሀድ ለማሳየት አምላክ ሰው ሆነ፡፡ ዮሐ 3፡6
 - ምድር ለመልካም ተፈጥራ ሳለ ስለሰው ኃጢአት በመረገሟ በቅዱሳን እግሮቹ ተራምዶ ሊቀድሳት በደሙ ፈሳሽነት ሊያነጻት አምላክ ሰው ሆነ፡፡ ት.ኢሳ 45፡18 ፣ ዘፍ 3፡17 ፡፡
 - ሰው በምድር ካለ የሚቀናቀነው የለም ስለሆነም በልብ መታበይ አምላክ ነኝ እንዳይል ሁሉን የፈጠረ አምላክ መኖሩን ሊያስረዳ፡፡
   ዲያብሎስ አዳም ሔዋንን ከይሲ / እባብ/ ሰውነት አድሮ እንዳሳታቸቸው እርሱም በሰው አካል አድሮ ሊያድናቸው፡፡

አምላክ ሰው ባይሆን ማዳን አይችልም ነበረን?

      ፍርድ እንዲገባ

-  አምላካችን ሁሉን ማድረግ የሚችል የማይሳነው ነው፡፡ ዘፍ 18፡14 ፣ ኢዮ 39፡4
ሉቃ 1፡37 ነገር ግን ሥርዓት አልባ አይደለም ፤ ሁሉን በሥርዓት ያደርጋል፡፡ 1ኛ ቆሮ 14፡33
-  የፍርድ ቃልን የሚለውጥ አይደለምና በመሐሪነቱ አንጻር ግን ይቅር ባይ ነው፡፡ ስለዚህ እግዚአብሔር ትክክለኛና የማይሻር ዳኝነቱን ሊያሳይ ሰው ሆነ፡፡
ዕብ 6፡17፣ ማቴ 7፡7 ያዕ 2፡5

   ፍጹም ፍቅሩን ሊያስረዳን


-  የበደለ ኃጢአትን የሠራ ሰው ነው፡፡ በእግዚአብሔር ጥተኛ ፍርድ መሠረት የኃጢአትን ዋጋ መክፈል ያለበት ሰው ነው፡፡ ነገር ግን ከሰው ልጆች መካከል ባሕርይው ያላደፈበት ወንጀለኛ ያልሆ ስለጠፋ ሁሉም ራሱ መዳ የሚያስፈልገው ስለሆነ ፍጡር ሰው ፍጡር ሰዎችን ማዳን አልቻለም፡፡ ስለዚህ የማይለወጥ አምላክ ለተሠራው በደል የሚከፍል ሞትን ይፈጽም ዘንድ ሰው ሆነ፡፡ ከአመቤታችን ከቅድስት ድንግል ማርያም ተወለደ፡፡ ት.ኢሳ 59፡16 ፣ ሮሜ 3፡23
ሮሜ 5፡6


የአምላክ ሰው መሆን /መወለድ/

ከቅድስት ድንግል ማርያም ሲወለድ ማኅተመ ድግልናዋ ሳይለወጥ ነው፡፡ በዚህ ድግል ስትባል ትኖራለች፡፡ ምሳሌው አምላክ ሰውም ሲባል መኖሩ ነው፡፡ በሌላ በኩል ከድንግል ማርያም ያለ ዘር ሩካቤ መወለዱ ለአካላዊ መሲህ መለያ ምልክቱ ነው፡፡ ሕጻናትን በማሕጸን የሚፈጥር የእግዚአብሔር ልጅ በሥጋና በነፍስ በሕጻናት ጽንስ መጠን በድንግል ማርያም ማሕፀን ተጸነሰ፡፡

ጌታ ከጽንስ ጀምሮ የሰውነት ጠባዩ አልተለወጠም፡፡ 9ወር ከ5 ቀን ሲሆ ተወለደ፡፡ በልደቱም እናቱ ጭንቅ ምት አላገኛትም፡፡ የእመቤታችን የቅድስት ድንግል ማርያም አምላክን በድንግልና መውለድ ከሌሎች ሴቶች ፀንሶ መውለድ ይለያል፡፡ 

Source:
Kidane Mhret blog

«አልብኪ ነውር ወኢምንትኒ ላዕሌኪ፤» መኃ 4:7


የትንቢተ ነቢያት ማረፊያ ፡-የስብከተ ሐዋርያት መነሻ.የሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ምሥጢር ነገረ ማርያም ነው፡፡ ያለ ነገረ ማርያም ነገረ ክርስቶስን መናገር አይቻልም፡፡ በክርስትና ሃይማኖት ታሪክ የተነሡ አያሌ መናፍቃን የመጀመሪያ ችግራቸው የነገረ ማርያምን አማናዊ ትምህርት መቀበል ነበር ፡፡ ያም ችግራቸው ክርስቶስን በትክክል እንዳያምኑት አድርጓቸዋል፡፡ በነገረ ማርያም ላይ የተጣራ ትምህርትና እምነት ቢኖራቸው ኖሮ ለኑፋቄ አይጋለጡም ነበር ፡፡ ንስጥሮስ፡- «አምላክ ወልደ አምላክ» ብሎ በክርስቶስ ለማመን የተሳነው « ወላዲተ አምላክ . ወላዲተ ቃል. እመ እግዚአብሔር » ብሎ በእመቤታችን በቅድስት ድንግል ማርያም ለማመን በመቸገሩ ነበር፡፡ 
ነገረ ማርያምን ከነገረ ክርስቶስ መለየት አይቻልም ፡፡ የተዋሐደ ነው ፡፡ ስለ እመቤታችን የሚነገረው ክፉም ሆነ በጎ ክርስቶስን ይነካዋል፡፡ የእግዚአብሔርን የማዳን ሥራ በምንናገርበት ጊዜ እመቤታችንን ወደ ጎን መተው አይቻልምና፡፡ ምክንያቱም ወልዳ ያስገኘች. አዝላ የተሰደደች. በማስተማር ጊዜው ከአገር አገር አብራው የተንከራተተች ናትና ፡፡ በተሰቀለበት ዕለትም ከእግረ መስቀሉ አልተለየችም፡፡ በአጠቃላይ አነጋገር ምክንያተ ድኂን አድርጓታል፡፡ 

ስለ ነገረ ድኅነት ስንናገር ጌታ ድኅነታችንን በመስቀል ላይ ፈጸመ የምንለው የዕለት ፅንስ ሆኖ በእመቤታችን ማኅፀን የጀመረውን ነው ፡፡ ሥጋውን ቆረሰልን .ደሙን አፈሰሰልን . ነፍሱን አሳልፎ ሰጠልን ብንል ከእርሷ የነሳውን ነው፡፡ ከእርሷ ነሥቶ በመስቀል ላይ የፈተተውን ሥጋውን እና ደሙንም የሕይወት ማዕድ አድርጎ ሰጥቶናል፡፡ መለኰታዊውን ፍህም በማኅፀን ከመሸከም ጀምሮ ይህ ታላቅ ምሥጢር የተፈጸመባት በመሆኑ መልዕልተ ፍጡራን መትሕተ ፈጣሪ ሆና ትመሰገናለች ፡፡ በመዝሙራችንም ሆነ በቅዳሴአችን ከስመ ሥላሴ ቀጥሎ የምንዘምረው የእመቤታችንን ምሥጋና ነው ፡፡ ቅዱስ ዳዊት ፡- « መሠረቶቿ የተቀደሱ ተራሮች ናቸው ፤ ከያዕቆብ ድንኳኖች ይልቅ . እግዚአብሔር የጽዮንን ደጆች ይወድዳቸዋል፤ የእግዚአብሔር ከተማ ሆይ. ስለ አንቺ የተነገረው ነገር ድንቅ ነው ፡፡» ያለው ለዚህ ነው ፡፡ መዝ 86.1-3 ፡፡ እርሷም እሳተ መለኰትን በማኅፀንዋ ተሸክማ ፡- « ሰውነቴ እግዚአብሔርን ታከብረዋለች ፡፡ ልቡናዬም በአምላኬ በመድኃኒቴ ሐሴት ታደርጋለች ፡፡ የባርያውን ትሕትና ተመልክቷልና ፡፡ (ትንቢተ ኢሳያስን ተመልክቼ አምላክን በድንግልና ፀንሳ በድንግልና ከምትወልደው እመቤት ዘመን ቢያደርሰኝ ገረድ ሆኜ አገለግላታለሁ የሚለውን የልቤን አሳብ አይቷልና፡፡) እነሆ ከዛሬ ጀምሮ ትውልድ ሁሉ ብዕፅት ይሉኛል፡፡ ታላቅ ሥራን ሠርቶልኛልና ስሙም ቅዱስ ነው ፡፡ » ብላለች ፡፡ ሉቃ 1.46 ፡፡ ለእመቤታችን የተደረገላት ታላቅ ሥራ ፡- 1ኛ ከጥንተ አብሶ ነፃ ሆና መፈጠሯ ነው ፤ 2ኛ ፡- ከሀልዮ . ከነቢብ . ከገቢር ኃጢአት ነፃ መሆኗ   ነው ፤ 3ኛ ከልማደ አንስት ነፃ መሆኗ ነው ፤ 4ኛ ሰማይና ምድር የማይችሉትን . ኪሩቤል እሳታዊ መንበሩን የሚሸከሙለትን . ሱራፌል መንበሩን የሚያጥኑለትን . መላእክት የሚንቀጠቀጡለትን በማኅፀኗ መሸከሟ ነው፡፡ በመሆኑም እንደ ቅዱስ ዳዊት « ሀገረ እግዚአብሔር ድንግል ማርያም ሆይ ለአንቺ የተደረገው ነገር ዕፁብ ድንቅ ነው ፤» እያልን እናመሰግናታለን ፡፡
       
 እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ንጽሕት እምንጹሐን . ቅድስት እምቅዱሳን ናት ፡፡ ከተለዩ የተለየች. ከተከበሩ የተከበረች. ከተመረጡ የጠመረጠች ማለት ነው፡፡ ይኽውም እንደሌላው መርገመ ሥጋ መርገመ ነፍስ ስላልወደቀባት ነው፡፡ ይህም ይታወቅ ዘንድ ጠቢቡ ሰሎሞን « ለስእርተ ርእስከ. ለርእስኪ. ለገጽከ=. ለቀራንብትከ=. ለአዕይንትከ=. ለአእዛንኪ . ለመላትሕኪ ለአዕናፍኪ. ለከናፍርኪ. ለአፉከ=. ለአስናንኪ.  . . . ለክሣድኪ . . . ለአጥባትኪ፤ » እያለ መልክአ ማርያምን ማለትም የውስጥ የአፍአ ውበቷን ከማድነቅ ጋር « ወዳጄ ሆይ. ሁለንተናሽ ውብ ነወ<. ምንም ነውር የለብሽም ፤» ብሏታል ፡፡ መኃ. 4.7 ፡፡ ነውር የተባለውም መርገመ ሥጋን መርገመ ነፍስን ያመጣ የጥንት በደል (ጥንተ አብሶ) የሚባለው የአዳም ኃጢአት
ነው፡፡

      
    እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ቅድመ ጸኒስና ቅድመ ወሊድ. ጊዜ ጸኒስና ጊዜ ወሊድ. ድኅረ ፀኒስና ድኅረ ወሊድ ድንግል እንደሆነች የታመነ ነው፡፡ ኢሳ 7.04 ፤ ሕዝ #4.1-4 ፡፡ ይህም ንጽሐ ሥጋን ንጽሐ ነፍስንና ንጽሐ ልቡናን አስተባብራ. አንድ አድርጋ ይዛ መገኘቷን ያረጋግጥልናል፡፡ በመሆኑም ጠቢቡ ፡- « ምንም ነውር የለብሽም ፤ » ሲል፡- የመላእክት አለቃ ቅዱስ ገብርኤል ፡- « ደስ ያለሽ. ጸጋንም የተመላሽ ሆይ. ደስ ይበልሽ ፤ እግዚአብሔር ከአንቺ ጋር ነው ፤ ከሴቶች ተለይተሸ አንቺ የተባረክሽ ነሽ ፤ » ብሎ ከማብሠሩ በፊት. ባበሠራት ጊዘ?. ካበሠራትም በኋላ መሆኑን እንረዳለን፡፡ ሉቃ 1.!6 ፡፡ ምክንያቱም ፡- መልአኩ ገብርኤል ወደ አንዲት ድንግል ተላከ ፤ ይላልና ነው ፡፡ ይህም ድንጋሌ ሥጋን ብቻ ሳይሆን ድንጋሌ ነፍስንም የሚያመለክት ነው ፡፡ ድንጋሌ ነፍስን ገንዘብ ማድረጓም እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም በጥንተ አብሶ የተያዘችበት ጊዜ ፈጽሞ እንዳልነበረ ያሳየናል፡፡ ጠቢቡም ፡- «ወዳጄ ሆይ. ሁለንተናሽ ውብ ነው ፤» ማለቱ ለዚህ ነውና ፡፡
« ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ፤ » ኢሳ1.9
ነቢየ እግዚአብሔር ኢሳይያስ የነገረ ድኅነት ምሥጢር ተገልጦለት ያለፈውን ያለውን እና የሚመጣውን አገናዝቦ ሲናገር ፡- « የሠራዊት ጌታ እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ. እንደ ሰዶም በሆንን . እንደ ገሞራም በመሰልን ነበር ፡፡ » ብሏል፡፡ ኢሳ 1.9 ፡፡ ይህም ለፍጻሜው ለእመቤታችን የተነገረ ትንቢት ነው ፡፡ ከዚህም በበለጠ ኹኔታ ትርጓሜ የማያሻው ደረቅ ትንቢት ሲናገረም፡- « ስለዚህ ጌታ ራሱ ምልክት ይሰጣችኋል፤ እነሆ ድንግል ትፀንሳለች. ወልድንም ትወልዳለች. ስሙንም አማኑኤል ብላ ትጠራዋለች ፡፡» ብሏል ኢሳ 7.04 ፡፡
          እነ ኢሳይያስ በጥንተ አብሶ ምክንያት ፡- « ሁላችን እንደ ርኵስ ሰው ሆነናል ፤ ጽድቃችንም ሁሉ እንደ መርገም ጨርቅ ነው ፤ » ኢሳ %4.6፤ ቢሉም ፡- እግዚአብሔር ባወቀ ጥንተ አብሶ ፈጽሞ ባልደረሰባት በእመቤታችን ይመኩ. ተስፋም ያደርጉ ነበር ፡፡ ለዚህም ነው፡- « እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ . . . ፤ » ያሉት ፡፡ እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ከጥንተ አብሶ ገና ከጧቱ ንጽሕት ሆና የተዘጋጀች ጥንተ መድኃኒት ናትና ነው፡፡ ቅዱስ ኤፍሬምም ፡- « መመኪያ አክሊላች. ጥንተ መድኃኒታችን. የንጽሕናችን መሠረት ፤» እያለ ያመሰገናት ለዚህ ነው ፡፡
«በአምላክ ኅሊና ታስባ ትኖር ነበር»
እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ዓለም ከመፈጠሩ በፊት በአምላክ ኅሊና ታስባ ትኖር ነበር ፡፡ ይህንንም ሊቁ ቅዱስ ያሬድ « ዘእንበለ ይትፈጠር ሰማይ ወምድር. ወዘእንበለ ይሣረር ምድረ ገነƒ. ሀለወት ስብሕት ቅድስት ወቡርክት ይእቲ ማርያም. እንተ ተሰምየት ሰንበተ ክርስቲያን ፣ ጽዮን ፣ ቅድስት፣ እሞሙ ለሰማዕት ወእኅቶሙ ለመላእክት፡፡ የመላእክት እህታቸው፣ የሰማዕታት እናታቸው፣ ጽዮን ፣ ቅድስት፣ የክርስቲያን ሰንበት የተባለች. የተመሰገነች. በንጽሕና በድንግልና የተለየችና የተባረከች እርሷ ማርያም ሰማይና ምድር ሳይፈጠር የገነት ምድርም መሠረት ሳይጣል ነበረች፡፡ » ብሏል ፡፡ ዳግመኛም « በቤተልሔም ተወሊዶ መድኅን ክብረ ቅዱሳን . ፍስሐ ለኵሉ ዓለም. ወሠርዐ ሰንበተ ለሰብእ ዕረፍተ. ወይቤላ እግዚአብሔር ለማርያም ፡- አዝማንየ አዝማንከ=. አምጣንየ አምጣንኪ. ማርያም ሐቀፍኪዮ ወአነ ዮም ወለድኩዎ ፡፡ ለዓለሙ ኹሉ ደስታ የሚሆን የቅዱሳን ክብር መድኃኔዓለም በቤተልሔም ተወልዶ ፡- ለሰው ልጅ ዕረፍት ሰንበትን ሠራ. እግዚአብሔር ማርያምን ፡- ዘመኖቼ ዘመኖችሽ. መጠኖቼ መጠኖችሽ ናቸው ፤ እኔ ዛሬ ወለድኩት፡- ማርያም ሆይ አንቺ ታቀፍሺው ፡፡ » የሚል አለ ፡፡ ቅዱስ ያሬድ በድጓው እንደገለጠው እግዚአብሔር እመቤታችንን « ዘመኖቼ ዘመኖችሽ ናቸው ፤» ማለቱ ዓለም ከመፈጠሩ ዘመን ከመቆጠሩ በፊት በእርሱ ኅሊና መኖሯን የሚያስረዳ ነው፡፡ « መጠኖቼ መጠኖችሽ ናቸው ፤» ማለቱ ደግሞ እርሱ ቅድመ ዓለም አካላዊ ቃል ወልድን ያለ እናት ወልዶት አባት እንደሆነው እርሷም ድኅረ ዓለም አካላዊ ቃል ወልድን ያለ አባት ወልዳው እናት እንደሆነችው የሚያመለክት ነው ፡፡ ምሥጢራዊ መልእክቱም « ወላጆች ( አባትና እናት ) ለወለዱት ልጅ እኩል እንደሆኑ ሁሉ ወልድን በመውለድ በወላጅነት መሰልሽኝ ተስተካከልሺኝ ፤ » ሲላት ነው ፡፡ ይህም ፈጣሪን እና ፍጡርን የማነፃፀር የማስተካከል ሳይሆን የተሰጣትን ክብርና ልዕልና የማሳየት ነው፡፡ ለምሳሌ ጌታ ደቀመዛሙርቱን ፡- « እውነት እውነት እላችኋለሁ . በእኔ የሚያምን እኔ የማደርገውን ሥራ እርሱ ደግሞ ያደርጋል ፤ከዚህም የሚበልጥ ያደርጋል፡፡» ብሏቸዋል ፡፡ ዮሐ 14 .12 ፡፡ ይህም በማስተማርና ተአምራት በማድረግ እንደሚመስሉት ሲነግራቸው ነው ፡፡ «የሚበልጥ ያደርጋል፤» ማለቱም ፡፡ እርሱ ያስተማረው ሦስት ዓመት ከሦስት ወር ነው፡፡ እነርሱ ግን ከዚህ በላይ ሃያ ሠላሳ ዓመት የሚያስተምሩ ስለሆነ ነው፡፡ እርሱ ለአብነት ሁለት ሦስት ሙት ቢያነሣ እነርሱ ደግሞ በስሙ ከዚያ በላይ ብዙ ስለሚያስነሡ ነው፡፡
«እመቤታችን በአዳም ባሕርይ ውስጥ»
          « ማርያምሰ ተኀቱ እምትካት ውስተ ከርሱ ለአዳም. ከመ ባሕርይ ጸአዳ፤እመቤታችን ማርያም ከጥንት ጀምሮ በአዳም ባሕርይ ውስጥ እንደ ነጭ ዕንቁ ታበራለች ፤ » ይላል ፡፡ ይህንንም በድጓው የተናገረው ቅዱስ ያሬድ ነው ፡፡ እመቤታችን በአዳም ባሕርይ ውስጥ እንደ ነጭ ዕንቁ ማብራቷ ከጥንተ አብሶ ነፃ ሆና መፈጠሯን የሚያመለክት ነው፡፡ አዳም ይኽንን ስለሚያውቅ ነው . እመቤታችንን ተስፋ ያደረገው ፡፡ ምክንያቱም በውስጡ እንደ ነጭ ዕንቁ ስታበራ ይታወቀው ነበርና ነው ፡፡ አባ ሕርያቆስ ይህ ምሥጢር ተገልጦለት « ከገነት በተሰደደ ጊዜ የአዳም ተስፋው አንቺ ነበርሽ ፤» እያለ እመቤታችንን አመስግኗታል፡፡ ይህም እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ትእዛዝን በመተላለፍ በአዳም ላይ ከመጣ ጥንተ በደል በአምላካዊ ምሥጢር ተጠብቃ ከአዳም ወደ ሴት. ከሴት ወደ ኖኅ. ከኖኅ ወደ ሴም. ከሴም ወደ አብርሃም ስትቀዳ የኖረች ንጽሕት ዘር መሆኗን ያስረዳል ፡፡ ከላይ እንደተገለጠው ነቢዩ ኢሳይያስ « እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ » ያለው ይኽንን ነው ፡፡
« አንፂሖ ሥጋሃ ቀዲሶ ኪያሃ ኀደረ ላዕሌሃ»
ቅዱስ ያሬድ በሌላ አንቀጽ « ሥጋዋን አንጽቶ. እርሷን ቀድሶ. በእርሷ ላይ አደረ ፤» ብሏል፡፡ ይኽንን ንባብ በመያዝ ትርጓሜውንና ምሥጢሩን ቸል በማለት « ያነጻት የቀደሳት ከጥንተ አብሶ ነው ፤ » የሚሉ አሉ፡፡ ነገር ግን አይደለም፡፡ ጥንቱንም ንጽሕት ቅድስት አድርጐ በፈጠራት በእርሷ አደረ ማለት እንጂ ፡፡ « ልዑል ማደሪያውን ቀደሰ፤ ( ለየ ) ፤ » እንዲል ፡፡ መዝ #5.4 ፡፡ ይህም ሁሉ ከተያዘበት ከጥንተ አብሶ ለይቶ ፈጠራት ማለት ነው፡፡ ጊዜው ሲደርስ ሥላሴ፡- አብ ለማጽናƒ. ወልድ ለለቢሰ ሥÒ. መንፈስ ቅዱስ ለማንፃት በማኅጸነ ድንግል አድረዋል፡፡ እዚህ ላይ « መንፈስ ቅዱስ ለማንፃት ፤» ማለቱ ፡- የመንፈስ ቅዱስ ግብሩ ማንፃት. መቀደስ መሆኑን ለመግለጥ እንጂ እድፍ ጉድፍ ኖሮባት አይደለም ፡፡ ለምሳሌ እግዚአብሔር የሰማይ ማደሪያውን ባለማለፍ ጸንታ የምትኖረውን እሳታዊ ዙፋን የተዘረጋባትን . ሰባት እሳታዊ መጋረጃዎች የተጋረዱባትን . ፀዋርያነ መንበሩ ኪሩቤልና ዐጠንተ መንበሩ ሱራፌል ያሉባትን ጽርሐ አርያምን ጥንቱኑ ንጽሕት ቅድስት አድርጐ ፈጥሯታል ፡፡ ቅዱስ ያሬድ ይኽንን ምሳሌዋ በማድረግ እመቤታችንን « ከሰማያት በላይ ያለ የአርያም የልዑል ሥፍራ ምትክ በምድር ላይ ከፍተኛ አርያምን ሆንሽ ፤ » ብሏታል ፡፡ በመሆኑም ያቺ ጥንቱኑ ንጽሕት ቅድስት ሆና እንደተፈጠረች እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያምም ጥንቱኑ ንጽሕት ቅድስት ሆና ተፈጥራለች እንጂ ኖራ ኖራ በኋላ የነፃች አይደለችም ፡፡ ለምሳሌ « ቃልህ እጅግ የነጠረ ነው ፤» የሚል ገጸ ንባብ ይገኛል፡፡ መዝ )08.)# ፡፡ ይህም የእግዚአብሔር ቃል ልክ እንደ ቅቤ . እንደ ብረት ወይም እንደ ወርቅ ኖሮ ኖሮ የነጠረ ወይም ነጥሮ እድፍ ጉድፍ የወጣለት ነው አያሰኝም ፡፡ በመሆኑም እመቤታችንን በአባ ሕርያቆስ ምስጋና እግዚአብሔር አብ በሰማይ ሁኖ ምሥራቅንና ምዕራብን . ሰሜንና ደቡብን ዳርቻዎችንም ሁሉ በእውነት ተመለከተ ተነፈሰ አሸተተም. እንደ አንቺ ያለ አላገኘም፡፡ የአንቺን መዓዛ ወደÅ. ደም ግባትሽንም ወደÅ. የሚወደውንም ልጁንም ወደ አንቺ ሰደደ ፡፡ » እያልን ልናመሰግናት ይገባል፡፡ « እንደ አንቺ ያለ አላገኘም ፤» ማለቱም ፡- « እንደ አንቺ በጥንተ አብሶ ሳይያዝ የተገኘ የለም . ከአንቺ በቀር ሁሉ ተይዟል ፤ » ማለት ነው ፡፡
« ቀዳማዊ አዳም ወዳግማዊ አዳም »
          ቀዳማዊ አዳም የሚባለው ከምድር አፈር የተፈጠረው ሰው ነው ፡፡ « እግዚአብሔር አምላክም ሰውን ከምድር አፈር ፈጠረው ፤ በፊቱም የሕይወት እስትንፋስን እፍ አለበት፤ ሰውም ሕያው ነፍስ ያለው ሆነ ፡፡» እንዳለ ፡፡ ዘፍጥ 2.7 ፡፡ ዳግማዊ አዳም የተባለው ደግሞ በተለየ አካሉ ከሰማይ ወርዶ. በማኅጸነ ድንግል ማርያም አድሮ. ከሥጋዋ ሥጋ ከነፍሷም ነፍስ ነስቶ በተዋሕዶ ሰው ሁኖ የተወለደው የባሕርይ አምላክ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው፡፡ ይኽንንም ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ ፡- « አሁንም ክርስቶስ ከሞቱ ሰዎች ሁሉ አስቀድሞ ( በኵር ሆኖ ) ተነሥቷል ፡፡ በመጀመሪያው ሰው
( በቀዳማዊ አዳም ) ሞት መጥቷል“. በሁለተኛው ሰው ( በዳግማዊ አዳም በክርስቶስ ) ትንሣኤ ሙታን ሆነ ፡፡ ሁሉ በአዳም እንደሚሞት እንዲሁ በክርስቶስ ሁሉ ሕያዋን ይሆናሉ፡፡ . . . መጽሐፍ እንዲህ ብሏል. የመጀመሪያው ሰው አዳም በነፍስ ሕያው ሆኖ ተፈጠረ ፤ ሁለተኛው አዳም ግን ሕይወትን የሚሰጥ መንፈስ ነው ፡፡ ነገር ግን አስቀድሞ ሥጋዊው ቀጥሎም መንፈሳዊው ነው እንጂ መንፈሳዊው መጀመሪያ አይደለም ፡፡ የመጀመሪያው ሰው ከመሬት የተገኘ መሬታዊ ነው ፤ ሁለተኛው ሰው ከሰማይ የወረደ ሰማያዊ ነው፡፡ » በማለት ገልጦታል፡፡ 1ኛ ቆሮ 05.!-#5 ፡፡ ከዚህም የመጀመሪያው ፍጡር ሁለተኛው ፈጣሪ. የመጀመሪያው ከምድር ሁለተኛው ከሰማይ መሆኑን እንረዳለን ፡፡ እንግዲህ የሚያንሰው ቀዳማዊ አዳም ከመጀመሪያው ንጽሕት ከነበረች መሬት ተፈጠረ እያልን የሚበልጠውን ዳግማዊ አዳምን ከመጀመሪያው ንጽሕት ካልነበረች. በጥንተ አብሶ አድፋ ጐድፋ ከነበረች ከድንግል ማርያም ተወለደ ማለት ክርስቶስን ከአዳም ማሳነስ መሆኑን ማስተዋል ያስፈልጋል፡፡
«ብሥራተ ገብርኤል ወፅንሰት፡፡ »
የመላእክት አለቃ ቅዱስ ገብርኤል ከእግዚአብሔር ተልኮ ወደ እመቤታችን በመጣ ጊዜ ፡- « ደስ ያለሽ. ጸጋንም የተመላሽ ሆይ. ደስ ይበልሽ ፤ እግዚአብሔር ካንቺ ጋር ነው ፤ ከሴቶች ተለይተሸ አንቺ የተባረክሽ ነሽ ፡፡» በማለት አመስግኗታል፡፡ ሉቃ 1.!8 ፡፡ ከእርሷ በፊት ይህን በሚመስል ምስጋና የተመሰገነ ማንም አልነበረም ፡፡ ለመጀመሪያ ጊዜ ለእመቤታችን የተሰጠ ምስጋና ነው ፡፡ እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም በጥንተ አብሶ ተይዛ ቢሆን ኖሮ መልአኩ ቅዱስ ገብርኤል « ጸጋን የተመላሽ ሆይ » አይላትም ነበር፡፡ ምክንያቱም ጥንተ አብሶ ጸጋዋን ጐዶሎ ያሰኝባት ነበርና ፡፡ ከላይ እንደገለጥነው እነ ኢሳይያስን ጽድቃቸውን የመርገም ጨርቅ ያሰኘባቸው ጥንተ አብሶ ነው፡፡ የቅድስናን ሥራ እየሠሩ « ሁላችንም እንደ ርኵስ ሰው ሆነናል ፤ » ያሰኛቸው ይኽው ነው ፡፡ ኢሳ %4.6 እነ ኤርምያስንም ፡- « ለሥጋ ለባሽ ሁሉ ሰላም የለም፡፡ ስንዴ ዘሩ እሾህንም አጨዱ ፤ » አሰኝቷቸዋል፡፡ ኤር 02. 03፡፡ እመቤታችን ግን ከመጀመሪያው ንጽሕት ቅድስት በመሆኗ « ጸጋን የተመላሽ ሆይ ፤ » ተብላለች፡፡

          አንዳንዶች፡- ለእመቤታችን ጥንተ አብሶ የጠፋላት መልአኩ ባበሠራት ጊዜ ነው ይላሉ፡፡ ይህም አባባላቸው ሁለት ጥያቄዎችን ያስነሣል፡፡ 1ኛ ፡- ከዚህ በፊት መልአክ ያበሠራቸው ማኑሄና ሚስቱ ዘካርያስና ኤልሳቤጥ ለምን ጥንተ አብሶ አልጠፋላቸውም; መሳ 03.2 ሉቃ 1.8 ፤ 2ኛ ፡- ጥንተ አብሶ የሚጠፋው በብሥራተ መልአክ ቢሆን ኖሮ አካላዊ ቃል ከሰማይ ወርዶ ከድንግል ማርያም ተወልዶ ሰው መሆን . መከራ መቀበልና በመስቀል ላይ መሞት ለምን አስፈለገው; በልዑል መንበሩ እንደተቀመጠ እልፍ አዕላፋት ወትእልፊተ አዕላፋት መላእክትን ልኮ በብሥራት ብቻ ጥንተ አብሶን አያጠፋም ነበር;

          አንዳንዶች ደግሞ « ጌታ በተፀነሰ ጊዜ በዚያ ቅጽበት ነው የጠፋላት ፤ » ይላሉ፡፡ ይህም ፡- «ጌታ የመጣው ጥንተ አብሶን እንዴት አድርጐ ለማጥፋት ነው; » የሚል ጥያቄ ያስነሣል ፡፡ መልሱም « በመስቀል ላይ በሚፈጽመው ቤዛነት በሚከፍለው መሥዋዕትነት ነው፤» የሚል ይሆናል ፡፡ እንግዲህ እመቤታችን ጥንተ አብሶ ነበረባት የሚሉ ከሆነ «እርሷም በጥንተ አብሶ እንደተያዙ እንደማናቸውም ሰው ናት፤ » ማለታቸው ነው፡፡ እንዲህ ከሆነ ደግሞ እንደማናቸውም ሰው በመስቀል ላይ በሚፈጸም ቤዛነት ብቻ ከጥንተ አብሶ ትድን ነበር እንጂ ተቃዋሚዎቹ እንደሚሉት ሊሆን አይችልም፡፡
« ሰው አይደለችም ወይ
ነቢዩ ኢሳይያስ ፡- « በትር ከእሴይ ሥር ትወጣለች. አበባም ከእርሷ ይወጣል፤» በማለት ስለ እመቤታችንም ስለ ጌታም ትንቢት ተናግሯል፡፡ ኢሳ 01.1 ፡፡ የበትር ምሳሌነት ለእመቤታችን ሲሆን የአበባ ምሳሌነት ደግሞ ለጌታ ነው፡፡ ቅዱስ ያሬድም በዚህ ትንቢት ላይ ተመሥርቶ ፡- « ትወጽእ በትር እምሥርወ ዕሴይ. ወየዐርግ ጽገ. ይእቲ በትር አምሳለ ማርያም ቅድስት ይእቲ. ወጽጌ ዘወጽአ እምኔሃ ፤ አምሳሉ ዘወልድ ዘኀደረ ላዕሌሃ. ቃል ሥጋ ኮነ ወተወልደ እምኔሃ፤ ከነገደ ዕሴይ በትር ትወጣለች. አበባም ከእሷ ይወጣል. ይህችውም በትር የማርያም አምሳል ናት ፤ ከእርሷ የሚወጣውም በትር የወልድ ምሳሌ ነው፤ የአብ አካላዊ ቃል በማኅጸኗ አድሮ ከሥጋዋ ሥጋን ከነፍሷም ነፍስን ነሥቶ በተዋሕዶ ሰው ሁኖ ከእርሷ ተወለደ፤ » ብሏል፡፡ ከዚህም በተጨማሪም ቅዱስ ማቴዎስ እንደነገረን የእመቤታችን የዘር ሐረግ (የዘር ቅጂዋ) ከዕሴይ ወደ ዳዊት ወደ ሰሎሞን . ከዚያም ሲወርድ እስከ አልዓዛር .ከዓልዓዛር ደግሞ ሴት ልጁ ወደምትሆን ወደ ቅሥራ. ከቅሥራም ወደ ኢያቄም የደረሰ ነው፡፡ በእናቷ በኵል ደግሞ ከሊቀ ካህናቱ ከአሮን ወገን ናት፡፡ በመሆኑም ከሰው ወገን የተወለደች ሰው ናት፡፡

ካቶሊኮች፡- ጥንተ አብሶን የሸሹ መስሏቸው « ሰው አይደለችም . ኃይል አርያማዊት ናት » እያሉ ነው፡፡ ሌሎቹ ደግሞ ይኽንን የካቶሊኮች አመለካከት የሸሹ መስሏቸው «እንደማናቸውም ሰው ጥንተ አብሶ የነበረባት ሰው ናት፡፡ » ይላሉ ፡፡ የሁለቱም « ከድጡ ወደ ማጡ » ነው ፡፡ የሁለተኛዎቹ አስተሳሰብ « ከሰው ወገን የተወለደች ሰው እስከሆነች ድረስ. የሰው ልጅ ተብላ እስከተጠራች ድረስ የግድ ጥንተ አብሶ ነበረባት ያሰኛል ፤ » የሚል ነው፡፡ ይህም አንድ መሠረታዊ ጥያቄ ያስነሣል፡፡ ይኽውም ፡- « የሰው ወገን . የሰው ልጅ ለመባል የግድ የጥንተ አብሶ መኖር ያስፈልጋል ወይ; » የሚል ነው ፡፡ እንዲህስ ከሆነ ቀዳማዊ አዳም ከመበደሉ በፊት ለምን ሰው ተባለ; መርገመ ሥጋን መርገመ ነፍስን ያጠፋ ዳግማዊ አዳም ክርስቶስም ለምን የሰው ልጅ ተባለ; ያሰኛል፡፡ መናፍቃኑ እነደሚሉት ቢሆን ኖሮ፡- እነ ኢሳይያስ « እግዚአብሔር ዘርን ባያስቀርልን ኖሮ ፤» እያሉ አይመኩባትም ነበር፡፡ እነ ሰሎሞንም « አልብኪ ነውር » እያሉ አያመሰግኗትም ነበር፡፡ እነ ቅዱስ ኤፍሬም « አክሊለ ምክሕነ. ወጥንተ መድኃኒት. ወመሠረተ ንጽሕነ ፤ » እነ አባ ሕርያቆስም ፡- « ወኢረከበ ዘከማኪ፤ » አይሏትም ነበር፡፡ ስለዚህ ብርሃኑን ከጨለT. በጐውን ከክñ. ስንዴውን ከእንክርዳድ ለይተን አባቶቻችን ባቆዩልን ልንጸና ያስፈልጋል፡፡ ነገሩ የእውቀት ብቻ ሳይሆን የእምነት ነውና፡፡ የዕውቀት ሰዎች ሁለት ዓይነት ናቸው ፡፡ የመጀመሪያዎቹ እውቀታቸውን በትህትና ይዘው በእምነት የሚኖሩ ሲሆኑ ሁለተኛዎቹ ግን በእውቀታቸው ሲታበዩ በጥርጥር ማዕበል የሚመቱ . በኑፋቄ የሚለዩ . በክህደት የሚወድቁ ናቸው፡፡ ትእቢት ዲያቢሎስ የተያዘበት አሽክላ ነው፡፡ በንስሐ የማይመለሰው ለዚህ ነው፡፡ ዲያቢሎስ የትዕቢት እንጂ የእውቀትም የሥልጣንም ችግር አልነበረበትም፡፡ እነ አርዮስ. እነ ንስጥሮስ. እነ መቅዶንዮስም የትዕቢት እንጂ የእውቀት ችግር አልነበረባቸውም፡፡ ነገር ግን እውቀታቸውን ለክፋት ተጠቀሙበት ፡፡ እስከ ዓለም ፍጻሜ ለሚነሡ መናፍቃንም መጥፎ አብነት ሆኑበት፡፡ ስለዚህ ከዚህ እንዲሠውረን ተግተን ልንጸልይ ይገባናል፡፡ ለዚህም የእግዚአብሔር ቸርነት . የንጽሕተ ንጹሐን . የቅድስተ ቅዱሳን እመቤታችን የድንግል ማርያም አማላጅነት አይለየን አሜን ፡፡


ይህ ጽሑፍ በማህበረ ቅዱሳን ድረ ገጽ የወጣ ነው www.mahiberekidusan.org
Source: Bete Dejene

ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ፦ የቤተ ክርስቲያን ትምህርት፤ (ክፍል ፩)



ቤተ ክርስቲያን አንዲት ናት፤ ምክንያቱም የአንድ የክርስቶስ አካል ናትና። ይህች የክርስቶስ አካል የሆነች ቤተ ክርስርስቲያን መሠረቷም ጉልላቷም ራሱ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ይህንንም ታላቁ ሐዋርያ ቅዱስ ጳውሎስ፦ «እርሱም (ክርስቶስ)ከሁሉ በፊት ነው፤ (ለዘመኑ ጥንት የሌለው ቀዳማዊ ነው)፤. . . እርሱም የአካሉ ማለትም የቤተ ክርስቲያን ራስ ነው፤. . . እርስዋም አካሉና ሁሉን በሁሉ የሚሞላ የእርሱ ሙላቱ ናት፤» ሲል ገልጦአታል። ኤፌ ፩፥፳፫፣ ቈላ ፩፥፲፰። በተጨማሪም በቆሮንቶስ መልእክቱ ላይ «የእግዚአብሔር ጸጋ እንደተሰጠኝ መጠን እንደ ብልሃተኛ የአናጺ አለቃ መሠረትን መሠረትሁ፥ ሌላውም በላዩ ያንጻል። እያንዳንዱ ግን በእርሱ ላይ እንዴት እንዲያንጽ ይጠንቀቅ። ከተመሠረተው በቀር ማንም ሌላ ሊመሠርት አይችልምና፤ እርሱም ኢየሱስ ክርስቶስ ነው።» ብሎአል። ፩ኛ ቆሮ ፫፥፲-፲፩።
          በክርስቶስ ደም ላይ የተመሠረተችው ይህች ሐዋርያዊትና ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን የመጀመሪያዪቱ ቤተ ክርስቲያን ናት። የሐዋ ፳፥፳፰፣ ዕብ ፫፥፲፬። በመሆኑም ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ የምታስተምረው ትምህርት ሁሉ እውነት ነው። ምክንያቱም እውነት የባሕርይ ገንዘቡ ከሆነ ከእውነተኛው ምንጭ የተቀዳ ነውና። ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ፦ «ለእናንተ ደግሞ አሳልፌ የሰጠሁትን እኔ ከጌታ ተቀብያለሁና፤» ሲለ እንደተናገረ ቤተ ክርስቲያንም ለእኛ ያስተላለፈችው ከጌታ የተቀበለችውን ንጹሕ ትምህርት ነው። ፩ኛ ቆሮ ፲፩፥፳፫። ይኸውም በዓይኖቿ ያየችውን፥ በጆሮዎቿ የሰማችውን ፥በእጆቿም የዳሰሰችውን ነው። ለዚህም ነው ሐዋርያው ቅዱስ ዮሐንስ፦ «ስለ ሕይወት ቃል ከመጀመሪያው የነበረውንና የሰማነውን፥ በዓይኖቻችን ያየነውን፥ የተመለከትነውንም፥ እጆቻችንም የዳሰሱትን እናወራለን፤ ሕይወትም ተገለጠ፤ አይተንማል፥ እንመሰክርማለን፥ ከአብ ዘንድ የነበረውንም (ከአብ ከመንፈስ ቅዱስ ጋር በቅድምና የነበረውን፥ ፈጥሮም የሚገዛውን) ለእኛም የተገለጠውን (በመለኰት ከአብ ከመንፈስ ቅዱስ ሳይለይ በተለየ አካሉ ከሰማየ ሰማያት በመውረድ ከቅድስት ድንግል ማርያም ከሥጋዋ ሥጋ ከነፍሷም ነፍስ ነስቶ በመወለድ ሰው ሆኖ የታየውን) የዘላለምን ሕይወት እናወራላችኋለን፤ » ያለው። ፩ኛ ዮሐ ፩፥፩-፫። ስለሆነም፥ የቅዱሳን ሐዋርያትን ትምህርት በመያዟ፥ ሐዋርያዊት ቤተ ክርስቲያን የምትባለው ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን፥ ክርስቶስን በቅዱሳን ሐዋርያት ዓይኖች አይታዋለች፥ በጆሮዎቻቸው ሰምታዋለች፥ በእጆቻቸውም ዳስሰዋለች። ይህም፦ ቤተ ክርስቲያንን ብፅዕት ያሰኛታል። ምክንያቱም ጌታ ደቀመዛሙርቱን፦ «የእናንተ ግን ዓይኖቻችሁ ስለሚያዩ፥ ጆሮዎቻችሁም ስለሚሰሙ ብፁዓን ናቸው፤» ብሎአቸዋልና። ማቴ ፲፫፥፲፮።
          ብፅዕት፥ ንጽሕት እና ቅድስት የሆነችው ቤተ ክርስቲያን የክርስቶስ አካል በመሆኗ ሁለንተናዋ የሚሰብከው ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ «መቼም አይሁድ ምልክትን ይለምናሉ የግሪክ ሰዎችም ጥበብን ይሻሉ፥ እኛ ግን የተሰቀለውን ክርስቶስን እንሰብካለን፤» ሲል እንደተናገረ፥ ቤተክርስቲያን ከተመሠረተችበት ጊዜ ጀምሮ እስከዛሬ ድረስ እየሰበከች ያለችው በደሙ የዋጃትን ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። ፩ኛ ቆሮ ፩፥፳፪-፳፫፣ የሐዋ ፳፥፳፰።
          ብዙ ሰዎች ስብከት ሲባል «ኢየሱስ ጌታ ነው፤» እያሉ እንደ ዓለማውያን መፈክር በባዶ ሕይወት ባዶ ጩኸት ማስተጋባት ይመስላቸዋል። ነገር ግን አይደለም፤ ምክንያቱም ጌታችን በወንጌል፦ «በሰማያት ያለውን የአባቴን ፈቃድ የሚያደርግ እንጂ ጌታ ሆይ፥ጌታ ሆይ፥ የሚለኝ ሁሉ መንግሥተ ሰማያት የሚገባ አይደለም። በዚያን ቀን ብዙዎች፦ ጌታ ሆይ፥ ጌታ ሆይ፥ በስምህ ትንቢት አልተናገርንምን፥ በስምህስ አጋንንት አላወጣንምን፥ በስምህስ ብዙ ተአምራት አላደረግንምን? ይሉኛል። የዚያን ጊዜም፦ ከቶ አላውቃችሁም፤ እናንተ ዓመፀኞች፥ ከእኔ ራቁ ብዬ እመሰክርባቸዋለሁ።» ብሎአልና።  ማቴ ፯፥፳፩-፳፫።
          በክርስትና ትምህርት ኢየሱስ ክርስቶስ የሚሰበከው በሕይወት(በኑሮ)ነው። በመሆኑም ጌታችን በወንጌል፦ «መልካሙን ሥራችሁን አይተው በሰማያት ያለውን አባታችሁን እንዲያከብሩ ብርሃናችሁ በሰው ፊት ይብራ፤» ሲል አስተምሮአል። ማቴ ፭፥፲፮። ለዚህም ነው ቤተ ክርስቲያን በኑሮዋ ሁሉ ኢየሱስ ክርስቶስን የምትሰብከው። ስለዚህ ቤተ ክርስቲያን ትምህርቷ በጆሮ የሚሰማ ብቻ ሳይሆን በዓይን የሚታይና በእጅም የሚዳሰስ ነው። ይኽንን በመሰለ የትምህርት አሰጣጥ ዘዴም ቤተ ክርስቲያን ሁል ጊዜ ኢየሱስ ክርስቶስን ትሰብከዋለች።
፩ኛ፦ በክቡር መስቀሉ ትሰብከዋለች፤
          ጌታችን መርገመ ሥጋንና መርገመ ነፍስን አጥፍቶ ድኅነተ ምዕመናንን የፈጸመው በዕፀ መስቀል ላይ ነው። ገላ ፫፥፲፫፣ ኤፌ ፪፥፲፬-፲፯፣ ፊል ፪፥፰፣ ዕብ ፲፪፥፩-፪። ይኽም መስቀል የክርስቶስ ኃይሉ የተገለጠበትና በደሙም የከበረ ነው። ፩ኛ ቆ ፩፥፲፰። ጌታችን በዚህ መስቀል ዲያቢሎስን ድል ካደረገው በኋላ እኛም ድል እያደረግነው እንድንኖር ኃይላችን የሆነውን መስቀል አስታጥቆናል። ኤፌ ፪፥፲፮። በመሆኑም እንደ ሐዋርያው እንደ ቅዱስ ጳውሎስ በመስቀሉ እንመካለን። ገላ ፮፥፲፬። መመካትም ብቻ ሳይሆን የጌታችን እግሮች ለድኅነተ ምዕመናን በችንካር ላይ ቆመው ለዋሉበት ለክቡር መስቀሉ እንሰግዳለን። ምክንያቱም ነቢየ እግዚአብሔር ዳዊት በትንቢት፦ «እግሮቹ በሚቆሙበት ሥፍራ እንሰግዳለን፤» ብሎአልና መዝ ፩፻፴፩፥፯። በዚህም መሰረት ቤተ ክርስቲያን ከፍ አድርጋ በጉልላቷ ላይ የተከለችውና ዕለት ዕለትም ካህናት በክርስቶስ ስም ምዕመናንን የሚባርኩበት ቅዱስ መስቀል የሚሰብከውና የሚናገረው ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው።
፪ኛ፦ በቅዱሳት ሥዕላት ትሰብከዋለች፤
          በዘመነ ብሉይ ሥዕለ ኪሩብን እንዲያዘጋጅ ለሙሴ የነገረው እግዚአብሔር ነው። ሙሴም የታዘዘውን ፈጽሟል፤ ዘጸ ፳፭፥፳፩-፳፪። እግዚአብሔርም አስቀድሞ እንደተናገረ በሥዕሉ እያደረ አነጋግሮታል። ዘኁ ፯፥፹፱። ንጉሡ ሰሎሞንም በዘመኑ የእግዚአብሔርን  ቤተ  መቅደስ ሠርቶ ከጨረሰ በኋላ በግምቡ ዙሪያ ሥዕለ ኪሩብን በማሠራቱ እግዚአብሔር ሥራውን ወዶለታል። ፩ኛ ነገ ፮፥፳፫-፳፱፣ ፪ኛ ዜና ፯፥፲፩-፲፪። ከዚህም የምንማረው ቅዱሳት ሥዕላትን መሥራት የተጀመረው በእግዚአብሔር ትእዛዝ መሆኑን ነው። ይህ ትእዛዝ በአዲስ ኪዳንም አልተሻረም። ምክንያቱም ተሽሮ ቢሆን ኖሮ ጌታችን የገንዘብ ለዋጮችን ገበታዎችና የርግብ ሻጮችን ወንበር ገልብጦ ከቤተ መቅደስ ባስወጣ ጊዜ ሥዕሉንም ባስወጣ ነበርና ነው። ማቴ ፳፩፥፩-፲፫። ስለዚህ ቤተ ክርስቲያን በእግዚአብሔር ትእዛዝ መሠረት በመቅደሷ በቅድስቷና በቅኔ ማኅሌቷ ዙሪያ የጌታችንን ብሥራቱን፥ ልደቱን፥ ስደቱን፥ ጥምቀቱን፥ ተአምራቱን፥ መከራ መስቀሉን፥ ርደተ መቃብሩን፥ ትንሣኤውን፥ ዕርገቱንና ዳግም ምጽአቱን የሚያመለክቱ ቅዱሳት ሥዕላትን በመሣል ክርስቶስን በሥዕል ትሰብከዋለች። በቤተ ክርስቲያን ቅዱሳት ሥዕላት ማስተማሪያ ብቻ አይደሉም። ልክ እንደ በትረ ሙሴ፥ እንደ ኤልያስ መጐናጸፊያ፥ እንደ ኤልሳዕ ቅርፊትና ጨው፥ እንደ ቅዱስ ጳውሎስ የልብስ ቁራጭ፥ እንደ ቅዱስ ጴትሮስም ጥላ ያኃይለ እግዚአብሔር መገለጫዎችና የበረከት መገኛዎች ናቸው። ዘጸ ፬፥፲፪፣ ፪ኛ ነገ ፪፥፰፣ ፪ኛ ነገ ፪፥፳፩፣ ፮፥፮፤ የሐ ፭፥፲፭፣ ፲፱፥፳፪። በመሆኑም ለቅዱሳት ሥዕላት ይሰገዳል።
፫ኛ፦  በጽላቷ ትሰብከዋለች፤
          ሕጉና ትእዛዙ የተቀረጸበትን ፅላት አስቀድሞ ለሙሴ የሰጠ እግዚአብሔር ነው። ዘጸ ፴፩፥፲፰። በኋላም በተሰበሩት ምትክ ሙሴ እንዲያዘጋጅ የፈቀደ እግዚአብሔር ነው። ዘጸ ፴፬፥፩። የጽላቱ ማደሪያ ታቦትን የደፈረ ኦዛንም የቀሰፈ እግዚአብሔር ነው። ታቦቱን ላከበረ ለአቢዳራም በረከቱን ያትረፈረፈ እግዚአብሔር ነው። ፪ኛ ሳሙ ፮፥፮-፲፪። በአዲስ ኪዳንም፦ «እኔ ሕግንና ነቢያትን ለመሻር የመጣሁ አይምሰላችሁ፤ ልፈጽም እንጂ ለመሻር አልመጣሁም።» ያለ ራሱ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ማቴ ፭፥፲፯። ሐዋርያው ቅዱስ ዮሐንስ ደግሞ፦ «በሰማይም ያለው የእግዚአብሔር መቅደስ ተከፈተ፥ የኪዳኑም ታቦት በመቅደሱ ታየ፥ መብረቅና ድምፅም ነጐድጓድም የምድርም መናወጥ ታላቅም በረዶ ሆነ፤» ብሎአል። ራእ ፲፩፥፲፱፤ በመሆኑም ቤተ ክርስቲያን ጽላትን አክብራ ይዛለች። በእነዚህም ጽላት ላይ ከስም ሁሉ በላይ የሆነው የኢየሱስ ክርስቶስ ስም ተቀርጾባቸዋል። ከዚህም ጋር «በሰማይና በምድር ከምድርም በታች ያሉት ሁሉ ለኢየሱስ ክርስቶስ ስም ይንበርከኩ።» የሚለው የሐዋርያው የቅዱስ ጳውሎስ ቃል ተቀርጾባቸዋል። ፊል ፪፥፲። በመሆኑም በጽላቱ ፊት የሚሰገደው ለኢየሱስ ክርስቶስ ስም ነው። ለዚህም ነው ቤተ ክርስቲያን ኢየሱስ ክርስቶስን በጽላቷ ትሰብከዋለች ያልነው።    
፬ኛ፦ በንዋ ቅዱሳት ትሰብከዋለች፤
          የቤተ መቅደስ መገልገያዎች በዘይት (በሜሮን) እንዲከብሩ ያደረገ፥ ተቀብተው ቅድስተ ቅዱሳን ይሆናሉ፥ የነካቸውም ቅዱስ ይሆናል ያለ እግዚአብሔር ነው ። ዘጸ ፴፥፳፪-፴፫። በመሆኑም እግዚአብሔር የሚገለገልባቸው የቤተ መቅደስ መገልገያዎች ሁሉ በሜሮን የከበሩ ናቸው። እነዚህም የከበሩ ንዋየ ቅዱሳት ከአገልግሎታቸው በተጨማሪ እያንዳንዳቸው ራሱን የቻለ መንፈሳዊ መልእክት ያስተላልፋሉ። ስለሆነም፦ መቋሚያው፥ ከበሮው፥ ጸናጽሉ፥ ካባው፥ ጥምጥሙ፥ አክሊሉ፥ ቆቡ፥ ቀሚሱ፥ ጻሕሉ፥ እርፈ መስቀሉ፥ ጽንሐው ወዘተ. . . የሚሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። (ኆኅተ ሰማይ የሚለውን የቀሲስ ያሬድ ገብረ መድኅንን ድንቅ መጽሐፍ ያንብቡ)።
፭ኛ፦ በቅዱስ ቁርባን ትሰብከዋለች፤
          የአዲስ ኪዳን ቁርባን የኢየሱስ ክርስቶስ ሥጋና ደም ነው። በመሆኑም በቤተ ክርስቲያን ኅብስቱ ተለውጦ ሥጋ መለኰት፥ ወይኑም ተለውጦ ደመ መለኰት ይሆናል። ይኽንንም፦ «እንካችሁ ብሉ፤ ይህ ሥጋዬ ነው፤ ጽዋንም አንሥቶ . . .  ሁላችሁ ከእርሱ ጠጡ፤ ስለ ብዙዎች ለኃጢአት ይቅርታ የሚፈስ የአዲስ ኪዳን ደሜ ይህ ነው።» ብሎ የሰጠ ራሱ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ማቴ ፳፮፥፳፮-፳፯። በተጨማሪም፦ «እውነት እውነት እላችኋለሁ፥ የወልደ ዕጓለ እመሕያው ክርስቶስን ሥጋ ካልበላችሁ ደሙንም ካልጠጣችሁ በራሳችሁ ሕይወት የላችሁም። ሥጋዬን የሚበላ ደሜንም የሚጠጣ የዘላለም ሕይወት አለው። እኔ በመጨረሻው ቀን አስነሣዋለሁ። ሥጋዬ እውነተኛ መብል ደሜም  እውነተኛ መጠጥ ነውና። ሥጋዬን የሚበላ ደሜንም የሚጠጣ በእኔ ይኖራል፤ እኔም በእርሱ እኖራለሁ፤» ብሎአል። ዮሐ ፮፥፶፫-፶፮። ለዚህም ነው ሐዋርያው ቅዱስ ጳውሎስ፦ «ስለዚህ ሳይገባው ይህን እንጀራ የበላ ወይም የጌታን ጽዋ የጠጣ ሁሉ የጌታ ሥጋና ደም ዕዳ አለበት። ሰው ግን ራሱን ይፈትን፥ እንዲሁም ከእንጀራው ይብላ ከጽዋውም ይጠጣ፤ ሳይገባው የሚበላና የሚጠጣ የጌታን ሥጋ ስለማይለይ ለራሱ ፍርድ ይበላልና፥ ይጠጣልምና።» በማለት ቅዱስ ቁርባንን ማክበር በንጽሕናም ሆኖ መቀበል እንደሚገባ የተናገረው። ፩ኛ ቆሮ ፲፩፥፳፯-፳፱። ስለሆነም ቤተ ክርስቲያን ይኽንን መሠረት በማድረግ በቅዱስ ቁርባን የክርስቶስን ሕይወትነት ትሰብካለች።
፮ኛ፦ በምስጋናዋ ትሰብከዋለች፤
          ቤተ ክርስቲያን ከዓመት እስከ ዓመት የማይቋረጥ ምስጋና በመዓልትም በሌሊትም ለእግዚአብሔር ታቀርባለች። በኪዳን፥ በመዝሙር፥ በቅዳሴና በማኅሌት እግዚአብሔርን ታመሰግነዋለች። ይህም ምስጋና ከብሉይ ኪዳንና ከሐዲስ ኪዳን ከመጽሐፍተ ሊቃውንትም የተውጣጣ ነው። ለምሳሌ በመጽሐፈ ግጻዌው መሠረት በየዕለቱ በሚቀደሰው ቅዳሴ ላይ ከቅዱስ ወንጌልና ከቅዱሳት ሐዋርያት መልእክታት የሁለቱ ይነበባል። በመጨረሻም (ከቅዳሴው በኋላ) ይተረጐማል ፥ ይመሰጠራል ወደ ህይወት ተለውጦ ይሰበካል። በመሆኑም ንባቡም ሆነ ትርጉሙ እንዲሁም ምሥጢሩ የሚሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው።
፯ኛ፦ በአጽዋማት ትሰብከዋለች፤
          በቤተ ክርስቲያን ሥርዓት ሰባት አጽዋማት አሉ። እነዚህም የሚሰብኩት ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። ፩ኛ፦ ዐቢይ ጾምን የምንጾመው ራሱ ኢየሱስ ክርስቶስ፦ እጸድቅ አይል ጻድቅ፥ እከብር አይል ክቡር ሲሆን በገዳመ ቆሮንቶስ አርባ መዓልትና አርባ ሌሊት በመጾም ባርኮና ቀድሶ ስለሰጠን ነው። በመጨረሻም ዲያቢሎስን ድል ነሥቶታል። ይሀም ብትጾሙ ጥንተ ጠላታችሁን ዲያቢሎስን ድል ትነሡታላችሁ ብሎ አብነት ሲሆነን ነው። ፪ኛ፦ ዓርብና ረቡዕን (ጾመ ድኅነትን) የምንጾመው ጌታችን በዕለተ ረቡዕ በአይሁድ ሸንጐ ሞት ስለተፈረደበትና በዕለተ ዓርብ ደግሞ  ድኅነታችንን በመስቀል ላይ የፈጸመበት ዕለት ስለሆነ ነው። ፫ኛ፦ ጾመ ነቢያትን የምንጾመው ቅዱሳን ነቢያት ጌታ ይወርዳል ይወለዳል ብለው በተስፋ በደጅ ጥናት በእርሱ ስም የጾሙት ጾም በመሆኑ ነው። እኛም ይኽንኑ በማሰብና ከቅዱሳኑም በረከት ለመሳተፍ ከበዓለ ልደት በፊት በስሙ እንጾማለን። ምክንያቱም ጌታ በወንጌል፦ «እናንተን የሚቀበል እኔን ይቀበላል፥ እኔንም የሚቀበል የላከኝን ይቀበላል። ነቢይን በነቢይ ስም የሚቀበል የነቢይን ዋጋ ይወስዳል፥ ጻድቅንም በጻድቅ ስም የሚቀበል የጻድቁን ዋጋ ይወስዳል፤» ብሎአልና። ማቴ ፲፥፵-፵፩። ፬ኛ፦ ጾመ ሐዋርያትን የምንጾመው ቅዱሳን ሐዋርያት የመንፈስ ቅዱስን ጸጋ ተቀብለው «የጌታችን የኢየሱስ ክርስቶስ ስሙ ሕይወት መድኃኒት ነው፤» ብለው ለመስበክ ከመሰማራታቸው በፊት በስሙ የጾሙት ጾም በመሆኑ ነው። ፭ኛ፦ የገሃድን ጾም የምንጾመው የጌታችን የኢየሱስ ክርስቶስ በዓለ ጥምቀት ዓርብ ወይም ረቡዕ በሚውልበት ጊዜ ለውጠን በዋዜማው ማክሰኞ ወይም ሐሙስ  ነው። ይኸውም፦ ትንቢተ ነቢያት የተፈጸመበትን፥ ምሥጢረ ሥላሴ የተገለጠበትን፥ የጸጋ ልጅነታችን የተመለሰበትን፥ በዮርዳኖስ ተጥሎ የነበረው የዕዳ ደብዳቤያችን የተፋቀበትን ሰማያት ተከፍተው ምሥጢር የታየበትን፥ ጥምቀታችን የተባረከበትንና የተቀደሰበትን በዓለ ጥምቀት በታላቅ ደስታ ለማክበር ነው። ፮ኛ፦ ጾመ ፍልሰታን የምንጾመው ቅዱሳን ሐዋርያት እመቤታችን ካረፈች በኋላ ቅዱሳን መላእክት አሳርገዋት ስለነበር ሥጋዋን ለማግኘት እርሱን ተማጽነው በእርሱ ፈቃድ የእናቱን  ሥጋ ያገኙበት ጾም ስለሆነ ነው። ፯ኛ፦ ጾመ ነነዌን የምንጾመው ሰብአ ነነዌ ሦስት መዓልትና ሦስት ሌሊት ጾመው ምሕረትን ከጌታ ያገኙበት፥ እርሱም የወደደው ጾም ስለሆነ ነው። በመሆኑም ይኽንን የምሕረትና የይቅርታ ጾም ብንጾም ጌታ ይምረናል ብለን በማመን ነው የምንጾመው።
፰ኛ፦ በበዓላት ትሰብከዋለች፤
          በዓላትን ባርኰና ቀድሶ እንዲያከብሩት ለሰው ልጆች የሰጠ እግዚአብሔር ነው። ይኸውም ገና ከመጀመሪያው ቀዳሚት ሰንበትን በማክበሩና በመቀደሱ ታውቋል። ዘጸ ፳፥፲፩። በዚህም ምክንያት ሰንበትን አለማክበር ከባድ ቅጣትን ያስከትል ነበር። ዘኁ ፲፭፥፴፪-፴፮። እስራኤል ዘሥጋ ዕለቱን በሚገባ ባለማክበራቸው በነቢያት ተወቅሰዋል። ሕዝ ፳፥፲፪-፲፮፣ አሞ ፰፥፮። በአዲስ ኪዳንም ጌታችንና አምላካችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ዕለተ ሰንበትን አክብሮአል። ሉቃ ፬፥፲፮። ጌታ የተቃወመው የፈሪሳውያንን የሰንበት አከባበር ሥርዓት እንጂ የሰንበትን ክብር አይደለም። ማቴ ፲፪፥፩-፬። ከሰንበትም ሌላ አይሁድ በእግዚአብሔር ትእዛዝ የፋሲካን፥ የመከርን፥ የዳስን፥ መለከቶች የሚነፉበትን፥ የማስተስረያን፥ የፉሪምን፥ የመቅደስ መታደስ መታሰቢያን በዓል በመንፈሳዊ ሥነ ሥርዓት ያከብሩ ነበር።
          በአዲስ ኪዳን ደግሞ ቤተ ክርስቲያን በማኅሌት እና በቅዳሴ የምታከብራቸው ዘጠኝ ዓበይት በዓላት እና ዘጠኝ ንዑሳን በዓላት አሉ። እነዚህም ብሥራት፥ ልደት፥ ጥምቀት፥ ደብረ ታቦር፥ ሆሳዕና፥ ስቅለት፥ ትንሣኤ፥ ዕርገት፥ ጰራቅሊጦስ እና የመስከረም መስቀል፥ ስብከት፥ ብርሃን፥ ኖላዊ፥ ግዝረት፥ ልደተ ስምዖን፥ቃና ዘገሊላ፥ ደብረ ዘይት፥ የመጋቢት መስቀል ናቸው። ሌሎችም የጌታ በዓላት አሉ። በእነዚህም የተከበሩና የተቀደሱ ዕለታት በሁሉ ማለትም በቅዳሴውም፥ በማኅሌቱም፥ በትምህርቱም የሚሰበከው ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ከዚህም ጋር ቤተ ክርስቲያን የእመቤታችንን እና የቅዱሳንን በዓላት በታላቅ መንፈሳዊ ሥርዓት ታከብራለች። ይኽንንም የምታደርገው በጌታችን በኢየሱስ ክርስቶስ ስም ነው። ምክንያቱም እመቤታችን ከፍጥረታት ሁሉ በላይ የሆነችበትን ጸጋና ክብር ያገኘችው ለጌታ እናትነት በመመረጧ ነውና። ለዚህም ነው እግዚአብሔር የላከው ቅዱስ ገብርኤል፦ «ደስ ይበልሽ፥ ጸጋን የሞላብሽ ሆይ፥ ጌታ ከአንቺ ጋር ነው፤ አንቺም ከሴቶች መካከል የተባረክሽ ነሽ። . . . ማርያም ሆይ በእግዚአብሔር ዘንድ ጸጋን አግኝተሻልና፤» ሲለ ያመሰገናት። ሉቃ ፩፥፳፰፣፴። መንፈስ ቅዱስ ያደረባት ኤልሳቤጥም፦ «አንቺ ከሴቶች መካከል የተባረክሽ ነሽ፥ የማኅፀንሽም ፍሬ የተባረከ ነው። የጌታዬ እናት ወደ እኔ ትመጣ ዘንድ እንዴት ይደረግልኛል? እነሆ የሰላምታሽ ድምፅ በጆሮዬ በመጣ ጊዜ ፅንሱ በማኅፀኔ በደስታ ዘሎአልና። ከጌታ የተነገረላት ይፈጸማልና ያመነች ብፅዕት ናት።» በማለት አመስግናታለች። ሉቃ ፩፥፵፫-፵፭። እርሷም፦ «እነሆ ከዛሬ ጀምሮ ትውልድ ሁሉ ብፅዕት ይሉኛል፤» ብላለች። ሉቃ ፩፥፵፰። ቅዱሳን መላእክትም ለመዳን የተመረጡትን የሚረዱት በእርሱ ስም ነውና። ይኽንን በተመለከተ ነቢየ እግዚአብሔር ዳዊት፦ «የእግዚአብሔር መልአክ በሚፈሩ ሰዎች ዙሪያ ይሰፍራል፥ ያድናቸውማል፤» ብሏል። መዝ ፴፫፥፯። ዕብ ፩፥፲፬። ቅዱሳን ነቢያትም ትንቢት የተናገሩት ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ነውና። ለዚህም ነው፥ ፊልጶስ፦ «ሙሴ በሕግ ነቢያትም ስለ እርሱ የጻፉትን. . .  ኢየሱስን አግኝተነዋል፤» ያለው። ዮሐ ፩፥፵፮። ጌታም ከትንሣኤው በኋላ በኤማሁስ ጐዳና ያገኛቸውን ሉቃስንና ቀለዮጳን፦ «እናንተ የማታስተውሉ፥ ነቢያትም የተናገሩትን ሁሉ ልባችሁ ከማመን የዘገየ፤ ክርስቶስ ይህን መከራ ይቀበል ዘንድና ወደ ክብሩ ይገባ ዘንድ ይገባው የለምን?» ካላቸው በኋላ ስለ እርሱ ከሙሴና ከነቢያት ሁሉ ጀምሮ በመጻሕፍት የተጻፉትን ተርጉሞላቸዋል። ሉቃ ፳፬፥፳፭-፳፯። ለደቀመዛሙርቱም ተርጉሞላቸዋል። ሉቃ ፳፬፥፵፬-፵፯። ቅዱሳን ሐዋርያትም መከራውን ሁሉ ሳይሰቀቁ እስከ አጽናፈ ዓለም የሰበኩት ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። የሐዋ ፪፥፴፮፣ ፰፥፴፭፣ ፱፥፳፯፣ ፲፮፥፴፩። ጌታም አስቀድሞ «ነገር ግን መንፈስ ቅዱስ በእናንተ ላይ በወረደ ጊዜ ኃይልን ትቀበላላችሁ፥ በኢየሩሳሌምም በይሁዳም ሁሉ በሰማርያም እስከ ምድር ዳርም ድረስ ምስክሮቼ ትሆናላችሁ፤» ብሎአቸዋል። የሐዋ ፩፥፰። ቅዱሳን ጻድቃንም ከዓለም ተለይተው፥ በገዳም ተወስነው፥ ግርማ ሌሊትን፥ ደምፀ አራዊትን፥ ጸብአ አጋንንትን ሳይሰቀቁ በገድል ሲቀጠቀጡ የኖሩት በኢየሱስ ክርስቶስ ስም ነው።   ቅዱሳን ሰማዕታትም በመጋዝ የተተረተሩት፥ በሰይፍ የተመተሩት፥ በእሳት የተቃጠሉት በኢየሱስ ክርስቶስ ስም ነው። አያሌ ተአምራትን ያደረጉትም በኢየሱስ ክርስቶስ ስም ነው።  የሐዋ ፫፥፮። በመሆኑም ቅዱሳን በገድል የተቀጠቀጡት፥ ተአምራት ያደረጉትና የሚያማልዱትም በእርሱ ስም ስለሆነ ይህ ሁሉ የሚነገርበት በዓላቸው የሚሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። በአጠቃላይ የቅዱሳን ሕይወታቸው የሚሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። ምክንያቱም ቅዱሳን እርሱን መስለው ተገኝተዋልና። ፩ኛ ቆሮ ፲፩፥፩።
፱ኛ፦ በባህል ትሰብካዋለች፤
          ቤተ ክርስቲያን መንፈሳዊ ትርጉም ባለው ባህሏም የምትሰብከው ኢየሱስ ክርሰቶስን ነው። ለዚህም የምዕመናንን ሕይወት መመልከት ብቻ ይበቃል። ለምሳሌ ምዕመናን እንደ ባህል አድርገው በግንባራቸውና በእጃቸው ላይ የሚነቀሱት የመስቀል ቅርጽ የሚሰብከው የኢየሱስ ክርስቶስን ቤዛነት ነው። በተለይም እናቶቻችን በቀሚሶቻቸውና በነጠላዎቻቸው ላይ የሚጠልፉት በሐረግ የተንቆጠቆጠ የመስቀል ቅርጽ የሚሰብከው የመስቀሉን ጌታ ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። በየክብረ በዓሉ የምንለብሰው ነጩ ልብሳችንም የሚሰብከው የክርስቶስን ብርሃንነት ነው። ይህንን ልብስ ቅዱሳን መላእክት በጌታ ትንሣኤና ዕርገት ጊዜ ለብሰውት ታይተዋል። ዮሐ ፳፥፲፪፣ የሐዋ ፩፥፲። በአጸደ ነፍስ ያሉ ቅዱሳንም ልብሳቸው ነጭ ነው። ራእ ፮፥፲፩። የጌታም ልብስ በደብረ ታቦር እንደ ብርሃን ነጭ ሆኗል። ማቴ ፲፯፥፪። ለዘመን መለወጫ፥ ለመስቀል፥ ለደብረ ታቦር በዓላት የሚበራውም ችቦ የሚሰብከው የኢየሱስ ክርስቶስን ብርሃንነት ነው። ሌሎችም ይኽንን የመሰሉ የተቀደሱ ባህሎች አሉ።
፲ኛ፦ በሥርዓት ትሰብከዋለች፤
          ቤተ ክርስቲያን ለቅዳሴዋ፥ ለማኅሌቷ፥ ለመዝሙሯ፥ ለጾሟ፥ ለጸሎቷ ሁሉ ሥርዓት አላት። ምክንያቱሞ እግዚአ ብሔር የሚመለከው በዘፈቀደ ሳይሆን በሥርዓት ነውና። ጥንት በኦሪቱ ቤተ መቅደስ፥ እግዚአብሔር ለሙሴ የሰጠው ሥርዓት ነበር። በዚህም ምክንያት ለመብራቱ፥ ለዕጣኑ፥ ለመሥዋዕቱ፥ ለታቦቱ ወዘተ. . . ሥርዓት ነበረው። ይህንንም ሥርዓት «በምን አለበት?» የተላለፉትን ሰዎች እግዚአብሔር ቀጥቷቸዋል። ዘኁ ፲፮፥፩-፶፣ ኢያ ፮፥፲፰፣ ዘሌ ፲፥፩፣ ፩ኛ ሳሙ ፬፥፩-፳፪፣ ፪ኛ ዜና ፳፮፥፲፯፣ ፩ኛ ሳሙ ፮፥፲፱፣ ፪ኛ ሳሙ ፮፥፲፩፣ ፩ኛ ሳሙ ፲፥፭፣ ፩ኛ ሳሙ ፲፫፥፰፣ ዳን ፭፥፩-፴፩፣ የሐዋ ፭፥፩-፴፩፣ ፰፥፬-፳፬፣ ፲፱፥፲፩-፲፯። በአዲስ ኪዳንም ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ በተወለደ በስምንተኛው ቀን ሥርዓተ ግዝረትን ለመፈጸም ወደ ቤተ ግዝረት ሄዷል። ይህንንም ሉቃስ ወንጌላዊ፦ «ሊገርዙት ስምንት ቀን በሞላ ጊዜ በማኅፀን ሳይረገዝ በመልአኩ እንደተባለ ስሙ ኢየሱስ ተብሎ ተጠራ።» ሲል ገልጦታል። ሉቃ ፪፥፳፩። አርባ ቀን በሞላውም ጊዜ ሥርዓት ለመፈጸም ወደ ኢየሩሳሌም ቤተ መቅደስ ወስደውታል። ሉቃ ፪፥፳፪-፳፬። ዘጸ ፲፫፥፪፤ ዘሌ ፲፪፥፩። የአሥራ ሁለት ዓመት በሆነውም ጊዜ የፋሲካን በዓል ለማክበር እንደ በዓሉ ሥርዓት ወደ ኢየሩሳሌም ሄዷል። ሉቃ ፪፥፵፩። ሥርዓተ ጾምን ሲፈጽምም እንደነ ሙሴ እንደነ ኤልያስ አርባ መዓልትና አርባ ሌሊት ጾሟል። ማቴ ፬፥፪፣ ዘጸ ፴፬፥፳፰፤ ፩ኛ ነገ ፲፱፥፰። ሥርዓተ ጥምቀትንም በዮርዳኖስ ፈጽሟል። ማቴ ፫፥፲፫-፲፯። በቃና ዘገሊላ ሠርግ ቤትም በመገኘት ሥርዓተ ተክሊልን ባርኳል። ዮሐ ፪፥፩-፲፩። ሥርዓተ ጸሎትንም ፈጽሟል። ሉቃ ፳፪፥፴፱-፵፮፣ የሐ ፲፩፥፵፭። ይኽንንም ያደረገው ምሳሌውን ትቶልን ለመሄድ ለአብነት ነው። ለዚህም ነው ጌታችን «ከእኔ ተማሩ፤» ያለው። ማቴ ፲፩፥፳፱። በተጨማሪም የደቀመዛሙርቱን እግር በማጠብ ሥርዓተ ትህትናን በፈጸመ ጊዜ «እኔ ለእናንተ እንዳደረግሁ እናንተ ደግሞ ታደርጉ ዘንድ ምሳሌ ሰጥቻችኋለሁና፤» ብሎአል። ዮሐ ፲፫፥፲፭። ሐዋርያው ቅዱስ ጴጥሮስም «የተጠራችሁለት ለዚህ ነውና። ክርስቶስ ደግሞ ፍለጋውን እንድትከተሉ ምሳሌ ትቶላችሁ ስለ እናንተ መከራን ተቀብሎአልና።» ሲል ምዕመናንን አስተምሯል። ፩ኛ ጴጥ ፪፥፳፩።
          እንግዲህ ኢየሱስ ክርስቶስን አብነት አድርጋ ለሁሉ ነገሯ ሥርዓት ያላት ቤተ ክርስቲያን፥ በሥርዓቷ የምትሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። ለምሳሌ ለሕፃናት ሥርዓተ ጥምቀትን ከፈጸመችላቸው በኋላ ስመ ክርስትና ትሰጣቸዋለች። ገብረ ወልድ፥ ተክለ ወልድ፤ ወለተ ወልድ፤ ገብረ ኢየሱስ፤ ወልደ ኢየሱስ፥ ኃይለ ኢየሱስ፥ አምኃ ኢየሱስ፤ ወለተ ኢየሱስ፥ አመተ ኢየሱስ፥ ፍቅርተ ኢየሱስ፥ ገብረ ክርስቶስ፤ ወለተ ክርስቶስ ወዘተ. . . ብላ ትሰይማቸዋለች። በዚህም የሚሰበከው ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። በምዕመናን አንገት ላይ የሚታሰረው ክርና መስቀሉም የሚሰብከው ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። በጸሎት ጊዜ ገጽን በትእምርተ መስቀል በማማተብና ነጠላን አመሳቅሎ በመልበስም የሚሰበከው ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። እንዲሁም ነቢየ እግዚአብሔር ዳዊት፦ «በቀን ሰባት ጊዜ አመሰግንሃለሁ፤» መዝ ፩፻፲፰፥ ፩፻፷፬ ሲል በተናገረው መሠረት ሰባቱ የጸሎት ጊዜያትም የሚናገሩት ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። ፩ኛ፦ ነግህ (ማለዳ)፦ ጌታችን በዚህ ሰዓት በጲላጦስ ፊት ቆሞ ተወቅሶበታል። ማቴ ፳፯፥፩። ፪ኛ፦ ሠለስት(ሦስት ሰዓት)፦ ጌታችን የተገረፈበት ሰዓት ነው፤ ዮሐ ፲፱፥፩። ፫ኛ፦ ቀትር (ስድስት ሰዓት)፦ ጌታችን የተሰቀለበት፥ መራራ ሐሞት የጠጣበት፥ልብሱን የተገፈፈበት ሰዓት ነው፤ ማር ፲፭፥፳፭። ፬ኛ ተሰዓት (ዘጠኝ ሰዓት)፦ ጌታችን ሰባቱን አጽርሐ መስቀል የተናገረበትና ቅድስት ነፍሱን ከክቡር ሥጋው በፈቃዱ የለየበት ሰዓት ነው። ማቴ ፳፯፥፶፣ ማር ፲፭፥፴፬። ፭ኛ ሠርክ (አሥራ አንድ ሰዓት)፦ ጌታችን ወደ ከርሠ መቃብር የወረደበት ሰዓት ነው፤ ማቴ ፳፯፥፷። ፮ኛ፦ ንዋም (የመኝታ ሰዓት)፦ ጌታችን ሥርዓተ ጸሎትን ያስተማረበት ሰዓት ነው፤ ማቴ ፳፮፥፴፰-፵፫። ፯ኛ፦ መንፈቀ ሌሊት፦ ጌታችን የተወለደባት፥ ሞትን ድል አድርጐ የተነሣባትና ዳግም የሚመጣባት ሰዓት ነው። ሉቃ ፪፥፰፣ ማቴ ፳፰፥፩፣ የሐዋ ፩፥፲፩።
፲፩ኛ፦ በፊደሎች ትሰብከዋለች፤
          ቤተ ክርስቲያን ቀርጻ ለኢትዮጵያ ሕዝብ ያበረከተቻቸው ከሀ - ፐ ያሉት ፊደሎች የሚሰብኩት ኢየሱስ ክርስቶስን ነው። ለምሳሌ «ሀ» ብሂል፦ ሀልዎቱ ለአብ እምቅድመ ዓለም፤ የአብ አኗኗሩ ከዓለም በፊት ነው፤ «ለ» ብሂል፦ ለብሰ ሥጋ እምድንግል፤ ክርስቶስ ከድንግል ሥጋ ለበሰ፤ «ሐ» ብሂል፦ ሐመ ወሞተ፤ ኢየሱስ ክርስቶስ አሥራ ሦስቱን ሕማማት በመስቀል ላይ ተቀብሎ ሞተ፤ «መ» ብሂል፦ መንክር ግብሩ ለእግዚአብሔር፤ የእግዚአብሔር ሥራው ድንቅ ነው፤ «ሠ» ብሂል ሠረቀ በሥጋ፤ በሥጋ ተገለጠ፤ «ረ» ብሂል፦ ረግዓት ምድር በቃሉ፤ ምድር በቃሉ ረጋች፤ «ሰ» ብሂል፦ ሰብአ ኮነ እግዚእነ፤ ጌታችን ሰው ሆነ፤ «ቀ» ብሂል፦ ቀዳሚሁ ቃል፤ ቃል በመጀመሪያ ነበረ፤ «በ» ብሂል፦ በትኅትናሁ ወረደ፤ ጌታችን በትህትና ከሰማየ ሰማያት ወረደ፤ ማለት ነው። ወዘተ . . .